AI bij de HAN eind 2025: zo staan we ervoor

Holt de HAN hijgend achter de AI-revolutie aan, of lopen we juist voorop? Wat doen we aan training en kennisdeling? Mag ChatGPT nou wel of niet? Botsen privacy en innovatie? HAN-innovatieregisseur AI Jochem ten Böhmer en adviseur Leren met technologie Lydia Doornebos praten je helemaal bij.

Wat doen jullie, kort en krachtig gesteld, rond AI bij de HAN?

Lydia Doornebos: “Ik werk bij Onderwijs Onderzoek Kwaliteit (OOK) Services. Als adviseur Leren met technologie zit ik bij het project Digi- en Datavaardigheid. Met als voornaamste aandachtsveld AI en professionalisering.”

Jochem ten Böhmer: “Mijn functie bij de HAN is die van innovatieregisseur AI – ook vanuit OOK Services. Mijn hoofddoelen: het HAN-breed verbinden van beleid, praktijk en innovatie; en ervoor zorgen dat AI op verantwoorde wijze in de organisatie landt.”

De AI-storm is nog lang niet uitgeraasd. Daarom: is er al een vacature voor Chief AI Officer de deur uit?

Jochem: “De procedure loopt om een AI Officer aan te stellen, die elke AI-toepassing bij de HAN langs de lat van de European AI Act legt en ook telkens de ethische kant meeweegt.”

Welke AI-spelregels gelden er bij de HAN? En hoe voorkom je dat die in 2026 alweer naar het museum kunnen?

Jochem: “Ons integrale AI-kader verheldert voor iedereen bij de HAN het speelveld. Lees: eenduidige definities en, op basis daarvan, duidelijke spelregels. Met name ook ethische spelregels, die we samen met de hele HAN-organisatie hebben opgesteld.
Voorbeeld: human in the lead. Als AI-gebruiker blijf je verantwoordelijk voor wat je doet met AI en ook met AI-output. Die verantwoordelijkheid kun je niet afschuiven op AI. Bij de Toeslagenaffaire zagen we hoe vreselijk het mis kan gaan als professionals niet zelf aan het roer blijven. Bij de HAN willen we niet dat bijvoorbeeld de afdeling HR bij beoordelingen van sollicitaties klakkeloos AI-taalmodellen inzet. Omdat in de data van nogal wat modellen het witte westerse mannenperspectief dominant is. De HAN staat voor eerlijke, evenwichtige beoordelingen, en dat blijft zo.”

Lydia: “Het kader is toekomstbestendig opgesteld, zodat het ook na 2025 handvatten en houvast biedt om nieuwe AI-innovaties in goede banen te leiden. Met als kern van de zaak: een verantwoorde, veilige, ethische omgang met AI. En die valt of staat altijd bij je eigen kritisch denkvermogen als medewerker en student: ‘Ga ik er verstandig en kundig mee om?’ ‘Heb ik alle risico’s – voor anderen, mezelf, de organisatie – zorgvuldig afgewogen?’ Vandaar ook dat professionalisering rond AI zo essentieel is.”

Hoeveel HAN-collega’s zijn al volop aan de bak met AI, en waarmee precies?

Lydia: “Harde cijfers hebben we niet. Wel tekent zich een bont palet af. Sommige collega’s of teams zijn ontzettend actief met AI. Zij vormen de voorhoede, af en toe bijna op het gevaar af dat zij te ver voor de HAN-troepen uitlopen. Aan de andere kant van het spectrum heb je nog veel HAN’ers die er nauwelijks kaas van hebben gegeten. Verreweg de grootste groep zit tussen die twee polen in.

Van collega’s hoor ik dat ze AI vooral gebruiken als schrijfhulpmiddel of sparringpartner. Een enkeling bouwt al AI-agents of gepersonaliseerde chatbots voor werktaken.”

Jochem: “Sommige AI-pioniers bij de HAN, ik noem ze ‘Teigetjes’ naar Winnie de Poeh, lopen zo enthousiast van stapel dat ze de rest bijkans omverkegelen”

Hoe zit het met AI-gebruik onder docenten: om werkvormen, toetsmateriaal of ondersteunende teacher bots te ontwikkelen? Of om via AI eigen onderwijs-apps te (laten) programmeren, zogeheten vibecoding?

De vraag ontlokt Jochem een korte zucht en een glimlach. Daarna zegt hij: “Misschien is het goed om een misverstand hierover uit de wereld te helpen. Bij de HAN werken enkele héél gedreven AI-pioniers. Dat zijn, om een metafoor van iemand anders te lenen, de ‘Teigetjes’, bekend uit Winnie de Poeh. Zij lopen zo enthousiast van stapel dat ze de rest bijkans omverkegelen. Hierdoor krijgen ze vaak de anderen ook niet mee. Toch hoor je juist die Teigetjes veelal het meest. Zo lijkt het alsof er overal bij de HAN docenten al veel met agents of vibecoding doen.”

Klinkt hierin door: voetjes op de grond?

Jochem: “Een beetje wel, ja. Ook in de media zie je ditzelfde, nogal gehypete AI-verhaal telkens terugkeren. Maar de nuchtere realiteit is dat er, ook in ons onderwijs en onderzoek, nog niet zo gek veel voorbeelden zijn van spectaculaire slagen die met AI zijn gemaakt. Mooi is wel dat een toenemend aantal HAN-opleidingen onderwijs ontwerpt mede met behulp van AI.”

Schets eens kort het AI-aanbod bij de HAN. En waar vind je daar als medewerker of student een mooi overzicht van?

Jochem: “Het fundament voor alles is het Koersbeeld, met daarin het koersdoel Digi- en Datavaardig. Van daaruit bieden we legio middelen en mogelijkheden aan rond AI en professionalisering, AI en onderwijsontwikkeling, noem maar op.
Stel, jij als HAN-collega hebt een concrete vraag over de inzet van AI in jouw academie. Dan is je eerste aanspreekpunt de ICT’er of informatiecoördinator van je academie. Kan die de vraag niet beantwoorden, dan is stap twee een mail naar Ask@han.nl. Zo nodig gaat dan de AI-Desk met die vraag aan de slag. Bemenst door een multidisciplinaire expertgroep die advies en ondersteuning geeft. Met het mandaat om opdrachten op te pakken en AI volgens de HAN-spelregels goed te doen landen in de organisatie.”

Lydia: “Sinds kort heeft de HAN ook een AI-Hub. Daarin experimenteren we, samen met HAN-collega’s die hieraan mee willen doen, met het verantwoord bouwen van agents en het werken met AI-tools. De teller staat al op 22 aanmeldingen. Alles wat we daar gaan doen, is binnen het kader. Want je bouwt wel semiautonome AI – en daar kleven al gauw ethische issues aan. Gezamenlijk hopen we toe te werken naar een kwaliteitsmodel én stappenplan voor het bouwen van agents waar de hele HAN plezier van kan hebben.”

Jochem: “Die hub is ook de plek voor pilots met AI van het Franse Mistral en met EduGenAI van Npuls (landelijk platform waarbinnen onderwijsinstellingen gezamenlijk werken aan veilige en verantwoorde toepassing van generatieve AI in het onderwijs; red.).
Voor data die nóg meer veiligheid vergen, gaan we de opties verkennen om met lokale AI te werken. Dat wil zeggen: AI die uitsluitend op HAN-werklaptops en/of binnen een beschermde online omgeving draait. Zo willen me meteen ook het AI-pionieren uit de stiekeme sfeer halen, terwijl we bestaande kennis en kunde in de organisatie bundelen in een verantwoorde route vooruit, op weg naar HAN-brede AI-applicaties.”

Lydia: “Verder kennen nog te weinig HAN’ers het uitgebreide AI-trainingsaanbod bij HAN Academy, met workshops, e-modules en basis- en gevorderdentrainingen. Aanrader!
Een overzicht van het totale AI-aanbod vind je op de HAN.nl-pagina Artificial Intelligence.”

Waarom krijgt niet iedere HAN’er standaard training in AI? Zou dat geen zevenmijlsstap vooruit zijn voor de HAN als kennisinstelling (én een groeiende kloof tegengaan tussen AI-geletterde en AI-ongeletterde HAN’ers)?

Lydia: “Goede vraag. Mijn bedenking erbij is dat het wéér meer hooi op de vork zou zijn – naast de Arda-modules en duizend andere dingen die óók om aandacht vragen. Toch ga ik een eind met je mee: iedere HAN’er die AI wil gebruiken, moet er bewust mee kunnen omgaan, en training is dan essentieel. Maar misschien nóg belangrijker is awareness, en die kun je ‘vanuit centraal’ zeker helpen bevorderen.”

Jochem: “Eens met Lydia. Awareness hoort voorop te staan. Het mooiste is toch als de collega’s in de academies en bij staf en services uit eigen beweging als individu of team de stap naar AI-trainingen zetten. Omdat ze als digi- en datavaardige professionals het belang hiervan inzien, en daarom onderling kennis delen en sparren over een goede omgang met AI.”

Over wat met AI wel of niet mag bij de HAN, daar is verwarring en ook frustratie over, blijkt geregeld in de SAM-rubriek AI & Ik. Beschouwt de HAN bijvoorbeeld ChatGPT, Claude en Gemini als schaduw-ICT? Dat wil zeggen: toepassingen die onze ICT-afdeling niet beheert en dus niet zijn toegestaan?

Jochem: “We zitten midden in een complexe digitale transformatie. De oude manier van controle van bovenaf past daar niet langer bij. Simpelweg als HAN-bestuur zeggen: ‘Dit mag niet’, is zinloos. Steeds meer HAN’ers gebruiken AI. Zoals ook steeds meer professionals op de arbeidsmarkt waarvoor wij opleiden.
Op bestuursniveau heeft dit alle aandacht. Vandaar ook dat we onze managers trainen in de omgang met AI. Maar bedenk wel: dit is een complex vraagstuk met enorme impact op een grote organisatie als de HAN. Het raakt aan honderden werkprocessen. En ja, de innovatie raast door in de hoogste versnelling. Maar bij de schaalgrootte van de HAN moeten we behalve snel ook zorgvuldig schakelen, en dat kost tijd. Ook dat is de realiteit.”

Dus de HAN verbiedt studenten en medewerkers niet om met de genoemde AI-tools te studeren of te werken?

Jochem: “Dat is niet aan de orde, die tools liggen gewoon op straat. Belangrijker: als iemand bij de HAN met AI aan de slag wil, dan zal diegene voldoende AI-geletterd moeten zijn. Dat gaat verder dan alleen technische knowhow. Het gaat bovenal om (zelf)reflectieve vaardigheden. Om bewustzijn van de implicaties. Ethisch besef. Snappen wat automation bias en hallucinatie kunnen doen met AI-resultaten. Nep en echt kunnen onderscheiden. Zorgvuldig omgaan met privacygevoelige gegevens. Transparant zijn over wat je doet met AI.”

Lydia: “Het is een constante balansoefening. Tussen innovatie enerzijds en privacy, veiligheid en ethiek anderzijds.”

Jochem: “Bij alle juichverhalen over ChatGPT denk ik wel eens: moeten we met z’n allen telkens in een Formule 1-auto willen rijden, of is een goede Volkswagen ook prima?”

Net zei Jochem dat de HAN nu inzet op Mistral. Maar heeft dat niet veel minder in zijn mars dan ChatGPT of Gemini – waarin ook eindeloos veel meer miljarden dollars worden gepompt?

Jochem: “Mistral is niet het enige paard waar we op wedden. Als AI-programma’s als ChatGPT voor specifieke taken grote toegevoegde waarde hebben, zullen we daar ook ruimte voor bieden. Maar dan stellen we wel aanzienlijk hogere eisen aan de AI-geletterdheid van de betrokkenen.
Dan nog denk ik geregeld, bij alle juichverhalen over ChatGPT en Gemini: moeten we met z’n allen telkens in een Formule 1-auto willen rijden, of is een goede Volkswagen ook prima?”

Lydia: “Mistral doet het trouwens bij veel taken hartstikke goed; de gemiddelde gebruiker kan er echt mee vooruit. Bovendien biedt het betere privacybescherming én het is een AI-product van Europese bodem.”

Zeker, als Europese AI heeft Mistral zo zijn charmes, afgezet tegen alles uit de Amerikaanse Big Tech-stal. Wat dat laatste betreft: hoe zien jullie de risico’s van de huidige afhankelijkheid van (ook) de HAN van megaconcerns als Microsoft en Google – mogelijk straks met hoofdkantoor in een autocratie?

Lydia: “Ik maak me daar geregeld zorgen over. Daarom: áls we dan de kans hebben om ons meer van die Big Tech-bedrijven los te maken, vind ik het bijna een morele verplichting om daaraan als HAN bij te dragen. In samenwerking met andere hoger-onderwijsinstellingen in Nederland en Europa.”

Jochem: “We zullen Microsoft niet direct aan de kant schuiven, maar we gaan wel een tweesporenbeleid voeren. Een van onze bestuursleden zit in een denktank van SURF (ICT-coöperatie van onderwijs en onderzoek, red.) die Europese AI-opties verkent. Of neem het groeifonds van Npuls. Zij starten een pilot op, waar ook de HAN als kennisinstelling bij aansluit, om Europese AI-applicaties te gaan uitrollen en door te ontwikkelen.”

Wat zijn de belangrijkste gevolgen van de AI-opmars voor ons onderwijs, dat leidt naar een arbeidsmarkt waar steeds meer met AI gebeurt?

Jochem: “AI-geletterde afstudeerders afleveren begint ermee dat we AI standaard meenemen in onze onderwijsprocessen. Nu al dient elke opleiding jaarlijks te toetsen of haar leeruitkomsten nog relevant zijn voor haar werkveld. Op basis van een gezamenlijke taxatie door HAN- en werkveldexperts van alle actuele ontwikkelingen (ook die rond AI) in dat werkveld. Daar pas je dan waar nodig je leerdoelen, leeruitkomsten, curriculum, toetsing en dergelijke op aan.
Als oud-onderwijskundige ben ik heel blij met de komst van AI, want het houdt ons scherp: lopen onze leeruitkomsten nog in de pas met de arbeidsmarkt? Toetsen we het juiste, en doen we dat AI-proof?”

Lydia: “Het adagium is en blijft: human in the lead. Vertrouw niet blindelings op AI. Benut altijd je morele kompas en je gezond verstand”

Lydia: “In feite is AI urgentie, disruptie en aanjager in één voor onderwijsontwikkeling en -vernieuwing. En ja, natuurlijk is juist die disruptie door AI uitdagend in tijden van bezuinigingen en, op veel plekken ook, werkdruk. Maar dan nog: Never waste a good crisis! AI biedt volop kansen om ons onderwijs – evenals onderzoek en bedrijfsvoering – op een hoger plan te brengen.”

Wat moet de HAN in de kern doen om in het AI-tijdperk goed overeind te blijven? En zijn we verder of minder ver met AI dan collega-hogescholen?

Jochem: “De lijn volgen die we nu hebben ingezet. Niet: halsoverkop allerlei losse applicaties over de organisatie heen uitstrooien. Wel: vanuit een solide fundament (van Koersbeeld tot kader) AI samen, stapsgewijs, weldoordacht integreren in onze processen en systemen.
En juist wat dat betreft durf ik te stellen dat we in het Nederlandse hoger onderwijs tot de kopgroep behoren.”

Wat is jullie slotboodschap voor de SAM-lezers?

Jochem: “Meld je aan voor de AI-Hub. Laten we niet individueel op zolderkamertjes aan AI voor de HAN gaan sleutelen, maar onze krachten, inzichten en creativiteit bijeenbrengen. En zo tegelijk ook techniek en ethiek samenbrengen.”

Lydia: “Investeer in je AI-geletterdheid. Verder is en blijft het adagium: human in the lead. Vertrouw niet blindelings op AI. Gebruik altijd, van a tot z, van input tot output, je morele kompas en je gezond verstand. Doen we dat allemaal, dan kunnen we AI goed en slim voor ons en onze studenten laten werken.”

Lees ook op SAM dit nieuwsbericht van dinsdag 18 november, dat veel raakvlakken heeft met de door Jochem en Lydia aangesneden thema’s: HAN onderzoekt mogelijk ongeoorloofd AI-gebruik door docent