Lichte verbetering van welzijn studenten

Het gaat beter met het welzijn van studenten dan vier jaar geleden. Toch hebben nog altijd vier op de vijf studenten weleens gevoelens van angst of depressie. Ook gebruiken ze nog altijd evenveel alcohol en drugs.

Veel studenten hebben last van psychische klachten

Voor de derde keer zijn duizenden studenten bevraagd over hun mentale gesteldheid en hun gebruik van drank en drugs. Nog altijd heeft een aanzienlijk deel last van psychische klachten, melden het Trimbos-instituut, RIVM en GGD GHOR Nederland.

Verbetering mentale gezondheid vooral ten opzichte van 2021

De mentale gezondheid is vooral verbeterd ten opzichte van de eerste meting in 2021, toen studenten nog te kampen hadden met de lockdowns in de coronacrisis. Het verschil tussen 2023 en 2025 is een stuk kleiner.
Studenten voelen zich weer iets vaker tevreden over het leven: het rapportcijfer steeg van een 6 in de coronacrisis naar een 6,7 in 2023. Nu is dat een 6,8 geworden.

Meer dan de helft van de studenten ervaart veel stress, met name door hun studie, maar ook door persoonlijke problemen of financiële zorgen.

Minder last van eenzaamheid

Ook heeft een minder grote groep last van eenzaamheid: dit percentage daalde sinds 2021 van 79 naar 62 naar 60 procent. En studenten voelen minder prestatiedruk: het gaat van 54 naar 44 naar 41 procent.

Tachtig procent heeft last van angst of depressies

Maar de problemen zijn niet voorbij. Nog altijd heeft ruim tachtig procent van de studenten de afgelopen maand last gehad van angst- of depressiegevoelens en ongeveer een kwart van hen voelt zich soms levensmoe. Meer dan de helft ervaart veel stress, met name door hun studie, maar ook door persoonlijke problemen of financiële zorgen.

Kwart studenten is overmatige of zware drinker

Alcohol en cannabis zijn de meest gebruikte middelen onder studenten. Eén op de vier is een overmatige of zware drinker. Bijna de helft heeft wel eens wiet gebruikt en vijf procent doet dit wekelijks.

XTC blijft populair

Ook xtc blijft populair onder studenten: één op de vijf heeft dit middel weleens gebruikt en 11 procent deed dat in het afgelopen jaar. Voor cocaïne gaat het om 10 en 5 procent Ook heeft 15 procent wel eens een psychedelisch middel genomen, zoals truffels of LSD.

Uitwonende studenten gebruiken meer middelen dan thuiswonende

Wie in een studentenhuis woont, blijkt meer middelen te gebruiken dan wie nog bij zijn ouders woont. Ook blijkt dat studenten met veel stress en/of slaapproblemen vaker alcohol of drugs gebruiken.
Studenten zoeken minder snel hulp bij problemen met middelengebruik (22 procent) dan bij psychische klachten (66 procent). Vaak geven zij aan er geen behoefte aan te hebben.

Maaike Krom (LSVb): “Een generatie verzuipt, terwijl
de politiek toekijkt”

Respons kan voor vertekend beeld zorgen

In totaal hebben 27 duizend studenten van dertien hogescholen en elf universiteiten de vragenlijst ingevuld: de respons was bijna zes procent. Maar wie vult de vragenlijst in? Er kan sprake zijn van een vertekening, waarbij vooral studenten met problemen meedoen.
Dat weten de auteurs van het rapport ook. Ze benadrukken daarom dat de cijfers niet exact zijn, maar wel een beeld geven van de mentale gezondheid en het middelengebruik van studenten.

LSVb hekelt geplande onderwijsbezuinigingen

En dat beeld is verontrustend, vindt de Landelijke Studentenvakbond (LSVb). “Een generatie verzuipt, terwijl de politiek toekijkt”, zegt voorzitter Maaike Krom, die zelf bij de HAN studeert. Ze hekelt de geplande bezuinigingen op het onderwijs, die de mentale gezondheid van studenten de ‘finale klap’ zouden geven. Want die bezuinigingen raken uiteindelijk ook projecten rond studentenwelzijn, stelt ze.

Hogere basisbeurs en verplichte stagevergoeding nodig

Verder wijst de LSVb onder meer op de woningnood en de financiële problemen van studenten. De vakbond pleit voor een hogere basisbeurs, een verplichte stagevergoeding en een lagere rente op studentenleningen. Bovendien moeten er meer studentenwoningen komen. Krom: “De politiek is aan zet.”

ISO: meer controle op afwezige studenten

Volgens het Interstedelijk Studenten Overleg is het glas halfvol. Het ISO prijst de ‘grote stappen’ die onderwijsinstellingen de afgelopen jaren hebben gezet, al meent voorzitter Sarah Evink dat het nog altijd beter kan: “Als je niet komt opdagen op je werk word je gebeld met de vraag of alles wel goed gaat. Dit gebeurt bij studenten op het hbo en wo bijna nooit.”

Aandachtsplicht

Het ISO pleit voor een soort ‘aandachtsplicht’ voor onderwijsinstellingen. Ze zouden vaker aan studenten moeten vragen hoe het gaat. Daarnaast zou het onderwijssysteem minder stress moeten veroorzaken, vindt ze. De politiek moet wat haar betreft de basisbeurs verhogen en minder nadruk leggen op snel afstuderen.

Onderwijsminister Moes: “Goed in je vel zitten is een randvoorwaarde om goed te kunnen studeren”

Onderwijsminister tevreden met huidig beleid
Demissionair minister Gouke Moes ziet in het rapport vooral een bevestiging dat het huidige beleid vruchten afwerpt. “Mooi om te zien dat het beter lijkt te gaan met de mentale gezondheid van studenten”, reageert hij. “Goed in je vel zitten is een randvoorwaarde om goed te kunnen studeren.”
Onderwijsinstellingen en studenten zijn hard aan de slag gegaan met mentaal welzijn en dat lijkt te werken, zegt de minister. Wat hem betreft blijft het ministerie van OCW het landelijke programma voor studentenwelzijn (STIJN) steunen.

Samenwerking nodig tussen onderwijs, gemeente en zorgsector
Maar Moes wil ook buiten het onderwijs naar oplossingen zoeken. “De aanpak van mentaal welzijn is een bredere maatschappelijke opgave”, vindt hij. “Voor het verbeteren van het welzijn van studenten is lokale samenwerking tussen onderwijsinstellingen, gemeenten en de zorgsector van groot belang. Ook de stem van studenten kan natuurlijk niet ontbreken. Ik spreek met de landelijke studentenorganisaties, maar op lokaal niveau kunnen ook studentenambtenaren en de medezeggenschapsraad een grote rol spelen.”

Studentenambtenaren
Sinds enkele jaren zijn er in sommige steden ‘studentenambtenaren’, die een brug slaan tussen het gemeentebestuur en studenten. Ze denken bijvoorbeeld mee over studentenhuisvesting, maar ook over bemiddeling met buren als er onderlinge strubbelingen zijn. De medezeggenschapsraden van universiteiten en hogescholen hebben invloed op het beleid van hun instelling, dus ook op de aanpak van studentenwelzijn.

HOP, Naomi Bergshoeff en Bas Belleman