“Zware tijden voor optimisten, maar wereldburgerschap kan het verschil maken”

Zweetdruppels parelen rijkelijk tijdens de opening van het studiejaar: voorhoofden glimmen, oksels klotsen en langs de muren van het Rembrandtheater druppelt condens. Het thema dit jaar? Wereldburgerschap. Mét een urgente oproep aan kabinet Schoof: stop met bezuinigen op het hoger onderwijs.

In de voormalige Arnhemse bioscoop opent Yvonne de Haan, vice voorzitter van het College van Bestuur, de middag met een (letterlijk) warm welkom. Ze maakt meteen van de gelegenheid gebruik om Aly Smelt-Medendorp voor te stellen, die per 1 september het stokje van pas vertrokken CvB-lid Bridget Kievits overneemt. “Heb je er zin in?”, vraagt Yvonne, als Aly de zaal begroet. Het zou wat zijn als ze nu met “nee” antwoordt, maar gelukkig klinkt er een volmondig “ja, enorm zelfs!”.

Zware tijden voor optimisten
CvB-voorzitter Rob Verhofstad komt daarna aan het woord, die gelijk toegeeft dat de huidige staat van de wereld (Gaza, Oekraïne, klimaat, polarisatie, rechts-populisme) weinig aanleiding geeft tot optimisme. Toch is dat nu juíst belangrijk. “Zonder onze ogen te sluiten, leggen we de focus op perspectief.” De HAN heeft, net als iedere onderwijsinstelling, de taak om studenten niet alleen op te leiden tot professional, maar ook tot kritische, (zelf)reflectieve wereldburger.

Attentie, Schoof
Hoe dan? Daar komt Rob straks aan toe, eerst moet hem dringend iets van het hart. “De nieuwe politieke realiteit baart ons veel zorgen. Samen met de andere hbo-voorzitters doen we een oproep aan kabinet Schoof: bezuinig niet op het hbo, investeer er juist in.” Zo zal de langstudeerboete vooral kwetsbare studenten treffen (“de mantelzorgers, financieel/sociaal zwakkeren, chronisch zieken”) en potentiële studenten ontmoedigen. “Linksom of rechtsom resulteert dit in minder diploma’s en dus minder toestroom op de arbeidsmarkt. Het werkt averechts.”

Het probleem zit niet hier
Internationale studenten zijn (mede) als gevolg daarvan nodig. “Veel sectoren zijn internationaal, zo is het nu eenmaal. Denk aan automotive en energietransitie.” Verhofstad heeft deze groep studenten daarom opgezocht en “heel welkom” geheten, “zodat ze zich gewenst voelen.” Hiermee laat Rob duidelijk merken dat de oproep van minister Dijkgraaf gehoord is, maar niet van toepassing is op bepaalde sectoren, regio’s én het hbo in zijn geheel. Maurice Limmen, de voorzitter van de Vereniging van Hogescholen, die na Rob spreekt, verklaart fel: “Het hbo is het probleem niet als het gaat om het overschot aan internationale studenten: slechts 8 procent. De situatie is prima onder controle.”

Recept voor wereldburger
Terug naar 1 van de 6 strategische doelen van het ‘Koersbeeld 2022-2028’ (mocht u nu denken: koers-wát?, dan heeft u liggen slapen of moet u zich even inlezen): wereldburgerschap. Hoe word je wereldburger? Rob geeft aan dat het niet groots hoeft. Sterker nog, het begint vaak klein, met een mix van idealisme en ambitie: “Vaak is er sprake van teveel van het één en te weinig van het ander.”

Wereldburger avant la lettre
Zo was ene Elizabeth Cady Stanton uit het Amerikaanse Seneca Falls rond 1840 pislink: ze mocht als vrouw niet aanwezig zijn bij een antislavernijconferentie. Het compromis? Ze werd achter een gordijn gezet, zodat de mannen haar niet konden zien. Die ervaring maakte haar zó strijdlustig dat ze daarna tea parties organiseerde en steeds meer gelijkgestemden om zich heen verzamelde, wat in 1848 resulteerde in de Seneca Falls Conferentie. Daar werd de ‘Declaration of Sentiments’ getekend, wat wordt gezien als hét startschot van de vrouwenrechtenbeweging.

Lesje vrouwenrechten
Waarom dit verhaal? Rob toerde deze zomer met zijn gezin door de Verenigde Staten, reed nietsvermoedend door Seneca Falls en kreeg van zijn verontwaardigde dochter prompt een lesje geschiedenis van vrouwenrechten. “Nu was Elizabeth Cady Stanton natuurlijk niet eigenhandig verantwoordelijk voor álle verworven vrouwenrechten. Sterker nog, ze was allang dood toen vrouwen in 1920 eindelijk mochten stemmen in de VS”, nuanceert Rob. “Maar door haar idealisme effectief te combineren met haar ambitie heeft ze iets in gang gezet dat grote impact veroorzaakte. Overigens ging dat gepaard met veel tegenslagen en hindernissen. Maar de wil om op te komen voor een onderdrukte groep en te overwinnen was groter.”

Even concreet nu
De korte versie? “Iedere student en medewerker maakt het verschil op maatschappelijke vraagstukken”, aldus Rob. Hij geeft tips:
1. Ga de dialoog aan en maak ruimte voor twijfel: sta open voor de mening en argumenten van de ander.
2. Ben je bewust van je impact op anderen en je omgeving. Zowel met woorden als daden.
3. Wees kritisch, vorm je eigen mening.
4. Heb oog voor het milieu en duurzaamheid. Wees onderdeel van de oplossing, in plaats van het probleem.
Door in je eigen leven en werk kritisch, bewust en (zelf)reflectief te zijn, geef je dit voorbeeld door aan anderen. “Het gedrag voortleven heeft meer invloed dan woorden alleen.”

Kloven en algoritmes
Na deze inspirerende rede van Rob is het woord aan de eerder genoemde Maurice Limmen. Namens de Vereniging van Hogescholen houdt hij eveneens een pleidooi voor investering in het hoger beroepsonderwijs, roemt hij meermaals het “emancipatoire karakter” van het hbo en benadrukt de toegevoegde waarde van hbo-masters (“dan trekken we ook vwo’ers aan, wat voor een meer diverse spoeling zorgt”). Limmen stipt ook de vele maatschappelijke kloven aan (“academisch, Randstedelijk, etnisch, etc.”) en de invloed van algoritmes op je wereldbeeld.

Dansen en baden
Danstalent en HAN-student Chen Hartink geeft vervolgens een prachtige performance getiteld ‘Badend in je eigen gevoel’. Toepasselijk wel: de aanwezigen zitten inmiddels badend in hun eigen zweet te wachten op afronding, klaar voor verfrissende drankjes en hartige hapjes op de aansluitende HAN Parade. Voordat het zover is, volgt eerst nog een paneldiscussie en daarna de uitreiking van de HAN-prijzen.

De winnaars van de HAN-prijzen
Elk jaar mogen medewerkers in een aantal categorieën collega’s nomineren. Een jury buigt zich vervolgens over de kandidaten en selecteert er drie, waarvan er één de winnaar wordt.  Rob en Yvonne maken de winnaars bekend en overhandigen hen een waardecheque.
Beste docent:  Bertrik Berfelo van Sport & Bewegen
Beste onderzoeker: Frits Schultheiss, Lectoraat Architecture in Health
Beste student:  Anne-Marie van Maarschalkerwaard, Toegepaste Psychologie
Beste ondersteuner: Fabian Berndsen, Green Office

Helaas maar één vrouw op het plakkerige Rembrandtpodium (“er was hier gisteren nog een dansfeest”): het moet na het verhaal van Stanton tóch even gezegd, maar het applaus voor de welverdiende winnaars wordt er gelukkig niet lauwer om.

Dorstig begeven de aanwezigen zich na afloop naar de foyers om te genieten van fris, bier, wijn, hamburgers, andere lekkernijen, voorstellingen, ludieke activiteiten en elkaars vakantieverhalen en weerzien. Traditiegetrouw is er ook dit jaar een speciaal ingerichte ‘in memoriam-hoek’ voor de studenten en medewerkers die ons afgelopen jaar ontvallen zijn.

Goede moed en frisse (tegen)zin
Zodoende vertrekt men einde avond met een mix aan bezinning, inspiratie, goede moed, frisse tegenzin (hoort er óók bij) en íets te veel wijn richting het weekend en is het studiejaar 2024-2025 daarmee officieel geopend.