Olga Observeert: CheatGPT

Nee, ik zou NOOIT gebruik gaan maken van ChatGPT (of Gemini, Claude, Copilot, etc). Zei ik. Want: ethisch bezwaarlijk. Vervuilend. Maar ook: een slippery slope van het optimistische “Goh, best handig, zo’n ondersteunende tool!” naar het principeloze “Ik gooi altijd álles direct in ChatGPT, zonder éérst zelf na te denken.”.

Zogenaamd voordeel: een gigantische berg informatie in 3 seconden, vaak in handige overzichtjes, nog wat tips erbij en bovendien snel klaar. Maar helaas óók: geen verrassende wendingen in een creatief proces, weinig prikkeling van je hersenen, verminderd doorzettingsvermogen, gebrek aan leermomenten, gemakzucht en minder tot geen voldoening.

Laat overigens duidelijk zijn: ik heb het voor het gemak alleen over generatieve AI (GenAI), niet over AI in bijvoorbeeld geneeskunde (opsporen ziektes, verbeteren diagnostiek, ontwikkelen van medicijnen) of automotive (zelfsturende auto’s, al vind ik daar óók wat van…). En zelfs GenAI sla ik even plat. Maar de kern?

Steeds vaker zie ik om me heen dat we stiekem, maar meestal openlijk, ChatGPT gebruiken in onze werkprocessen. Zoals bij aankondigingen, uitnodigingen en mailtjes. De welbekende emoji’s verklappen het direct: 📅🕘☕🎤🧠🔍. Is dat erg? Ik weet het oprecht niet. Het bespaart ons werk, zeker. En het is ‘maar’ een agendaatje, of programma. Kan geen kwaad. Toch?

Maar die slippery slope is héél glibberig. Want na wat onschuldige prompts volgen steeds vaker prompts vol gevoeligere informatie. Namen van medewerkers, studenten. Locaties. Inhoudelijke zaken. Per ongeluk zaken die we wellicht beter níet moeten delen met systemen met een zelflerend vermogen.

Nu is het tegenargument: Google weet inmiddels ook al álles over ons, hoor. Of: wat gaan ze dóen dan met die informatie?! En, over ‘ze’ gesproken, wat moet één of andere duistere Big Tech company nou met de wetenschap dat ik alles over flatteuze bikini’s, het koersbeeld van de HAN, tinnitus, Maxima’s imitatie van Trump en last minutes naar Gran Canaria opzoek?

Zo kun je denken, ja. Maar als we even uitzoomen naar het grotere plaatje, denk ik dat we ons oprecht en heel kritisch moeten afvragen: is dit de toekomst waar we heen willen? Minder -zogenaamd- falen, meer efficiëntie, minder mensenwerk, minder inspanning? Privacy in het geding, enorme C02-uitstoot, misleiding, manipulatie, beïnvloeding.

Wat leren we onze kinderen graag? “Door fouten te maken, leer je het meest”, “Zet door, je kunt het!”, “Ontdek waar je goed in bent!”, “Neem de tijd!”, “Durf te falen”, “Wees jezelf.” Bovendien zeggen we: “Minder schermen! Geen social media! Kijk uit met gemanipuleerde AI-beelden!”, “Wees kritisch, check je bronnen!”. Want alles wat we erin stoppen, komt er niet altijd even fraai en objectief uit. Het vormt ons wereldbeeld, ons denkpatroon, de mensheid.

Ja, we kunnen onze kinderen de bovengenoemde, waardevolle lessen van het leven nog steeds leren als je (Gen)AI inzet als tool. Maar wat als we zelf steeds afhankelijker worden van AI? Dat we verteerd worden door creatieve armoede, gemakzuchtig raken en niet meer nadenken of dat wat uit onze computers rolt, klopt?

Alleen omdat het bestaat en omdat alles makkelijker lijkt (op het eerste oog en in deze honeymoon-fase van AI) moet je het dan maar gewoon dóen? Je hele hebben en houwen gedachteloos door ChatGPT halen, en bovendien klakkeloos alles wat eruit gespuwd komt, overnemen?

Al deze semi-filosofische vragen deels ten spijt: ik heb net het reisschema voor onze vakantie in de Ardennen door ChatGPT laten samenstellen. Want ja, ik ZEI aan het begin van deze column dat ik NOOIT ChatGPT ging gebruiken, maar ook ík ben gezwicht en gebruik het heel af en toe. Ik voel me daarna altijd een beetje goor en slecht, dat wel. Alsof ik vals speel. CheatGPT.

In het reisschema staan alle activiteiten netjes op een rij, met alle handige informatie en tips erbij. Toch weet ik dat de beste herinneringen aan deze vakantie de onverwachte momenten zullen zijn. Die ene regenbui die ons tot op onze onderbroeken doorweekt, maar ons de slappe lach geeft. Dat koffietentje waar we zomaar binnenwandelen en die de lekkerste zelfgebakken taartjes blijkt te hebben. Een ander gezin dat we ontmoeten tijdens een wandeling, wat leuke vakantievriendjes oplevert.

De charme van het onverwachte, van níet alles plannen, van durven ontdekken en zelf creëren: daar haal ik mijn vreugde vooral uit. Ik hoop mijn kinderen ook. Nu én later.

Er gebeurt veel op de HAN én in het leven, en SAM-redacteur Olga vindt er meestal het hare van. Driewekelijks deelt ze wat haar opvalt, irriteert, amuseert of verwondert.