“De energietransitie drijft de HAN en partners in elkaars armen, precies wat nodig is”

(Foto boven: Hammink (2e van l.) tijdens de onthulling in 2022 van de naar hem vernoemde Tinus Hammink Tafel)

Tien jaar heeft Tinus Hammink, programmamanager van SEECE, zich sterk gemaakt voor betrouwbare en betaalbare duurzame energie. Eind juni gaat hij met pensioen. Voor SAM blikt hij terug op de afgelegde weg. Maar liever nog kijkt hij vooruit: “Wat de energietransitie nu nodig heeft, is versnellen en opschalen. En dat betekent: samenwerken nieuwe stijl, intensiever dan ooit.”

De rode draad in het werkende leven van Tinus Hammink is zo tastbaar dat je ‘m haast kunt beetpakken: zoek elkaar op en bundel alle beschikbare denk- en daadkracht. Alleen dan maak je de dringend benodigde meters in energietransitie en innovatie. Ziedaar zijn diepste drijfveer.
Het is duidelijk, Hammink is volkomen op zijn plek bij het Sustainable Electrical Energy Centre of Expertise (kortweg SEECE, de publiek-private samenwerking van de HAN met het energie-gerelateerde bedrijfsleven).

Hokjesdenken is passé
Juist daarom ijvert de voorman van SEECE, ook vlak voor zijn vertrek, er onvermoeibaar voor dat de HAN geen moment treuzelt met zijn eigen transitie. Hammink: “Van opleidingsinstelling naar kennisinstelling. Preciezer gezegd: een university of applied sciences die overal waar mogelijk wederkerige verbindingen verkent, voedt en verstevigt tussen onderwijs, onderzoek en ondernemingen. Met medewerkers en studenten die dit samenwerken, zonder hinder van schoolmuren of denkschotten, in het bloed én in de vingers hebben. Zo’n cultuurverandering verorden je niet vanaf de kansel, die groeit als het goed is gestaag en organisch; met het HAN Koersbeeld als krachtige katalysator.”

1 + 1 = 3
Bij SEECE waren ze altijd al uit op structurele samenwerking, zegt de programmamanager. “Founding partners van het eerste uur als TenneT, Alliander, KEMA Labs, DNV en Qconcepts snapten net als de HAN dat dit altijd meer oplevert dan wat je erin stopt, 1 + 1 = 3. Evengoed begrepen we dat ieder daarin koudwatervrees moet overwinnen. Het is best spannend, je maakt je afhankelijk van elkaar. Samen ga je op avontuur. Daar heb je lef en een lange adem voor nodig, maar vooral ook onderling vertrouwen.”

Het alternatief? 1 = 0
Overigens, wat zou het alternatief zijn? Hammink: “Geen enkele afzonderlijke partij is bij machte om de enorme transitievraagstukken van vandaag eigenhandig op te lossen. We zijn totaal op elkaar aangewezen. Opleiden voor de beroepen van de toekomst is onmogelijk zonder actieve, intensieve participatie van innovatieve bedrijven. En omgekeerd: voor bedrijven zijn voldoende, goed opgeleide arbeidskrachten (human capital) dé kritische succesfactor.”

Eerst experimenteren
SEECE begon destijds als een vrijplaats voor denkers en doeners die nieuwe wegen wilden inslaan. Een plek van volop en vrijuit experimenteren. Het sluit naadloos aan op wat hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans in zijn transitiemodel de voorontwikkelingsfase noemt. Op de tast baan je je een weg vooruit. Van de verdere route en eindbestemming heb je dan nog nauwelijks weet.” Uitgerekend een centre of expertise vanuit een hogeschool (met studenten en lectoraten) samen met ondernemingen (lees: het innovatieve mkb en startups) is volgens Hammink de ideale vorm voor deze avontuurlijke groepsreis. “Ook doordat CoE’s als het onze extra publieke financiering hiervoor ontvangen. Dat geeft je als kennisinstelling ook armslag om zelf te kiezen voor investeringen in wederkerige experimenten. Natuurlijk is het niet de bedoeling om simpelweg een opdrachtenlijstje van het bedrijfsleven af te werken.”

Drietrapsraket
Volgens Rotmans zijn we nu als samenleving aanbeland bij de beslissende stap in de energietransitie: de doorontwikkelingsfase. Speelt dit ook bij SEECE? “Nou en of. We zijn drukdoende alle initiatieven met elkaar te vervlechten, om zo maximaal te kunnen versnellen en opschalen.” Dat móet ook, beklemtoont Hammink. “Meters maken, massa en schaalgrootte. Om het zo te zeggen: de tijd van gezellig brainstormen over allerlei ontwerpalternatieven voor windmolenwieken, is voorbij. Nu willen we mega-windmolenparken op de Noordzee aansluiten op een duurzame energierotonde, inclusief waterstofopslag, voor de deelnemende Noordzeelanden. Het ambitieniveau is een beetje bijgesteld, haha.”

Maatschappelijke vraagstukken
Des te belangrijker is de vraag: komt deze drietrapsraket van verbinden-versnellen-opschalen bij de HAN al van de grond? Hammink: “Verbinden gaat ons steeds beter af. Dankzij het HAN Koersbeeld en via onze drie zwaartepunten werken we doelgericht aan de maatschappelijke vraagstukken van nu en morgen. Vanuit het zwaartepunt SEE (Sustainable Energy & Environment), dat binnen de HAN alle lijntjes en spelers samenbrengt, wordt SEECE doorlopend gevoed om diezelfde verbindende rol te spelen in hoe we samen optrekken met bedrijven en instellingen.”

“Niet alles is een jubelverhaal: onze onderwijsraderen lopen geregeld trager dan die van maatschappelijke verschuivingen of bedrijven in transitie”

Versnellen is lastig
Toch is het nog niet allemaal een jubelverhaal: “Versnellen is lastiger voor een hogeschool met een lange voorgeschiedenis als onderwijsorganisatie”, zegt hij. “De onderwijsraderen lopen geregeld trager dan die van maatschappelijke verschuivingen en van bedrijven in transitie. Vandaar dat HAN-bestuursvoorzitter Rob Verhofstad benadrukt dat we als HAN beter dienen in te spelen op disrupties. Hoe anders gaan we die wendbare, reflexieve professionals afleveren waar Nederland om zit te springen?”

Strategisch persnoneelsbeleid
De programmamanager vervolgt: “Opschalen vereist strategisch beleid en langjarig commitment vanuit alle belanghebbenden. Dat gaat ook over strategisch personeelsbeleid. Zonder voldoende menskracht kunnen wij als SEECE niet afdoende opschalen. Een vliegwiel als SEECE draait niet uit zichzelf. Dat geldt net zo voor gelieerde lectoraten, waar nu soms vacatures langer dan een jaar openstaan. Met de opvolging van een lector moet je eigenlijk al één jaar voor diens vertrek bezig zijn.”

Betrouwbare, betaalbare energievoorziening
Naar het grote doel. Wat voegt de HAN middels SEECE toe aan de energietransitie? SEECE mikt op een betrouwbare, betaalbare, duurzame energievoorziening, zegt Hammink. “Het bevordert op dit vlak een wederkerige samenwerking, die minstens zo hecht en vertrouwd voelt als je gewend bent in je team bij de HAN. Waarin je je kwetsbaar durft op te stellen, waarbinnen je ook fouten mag maken.
Wil je de klimaatdoelen bijtijds behalen? Dan is deze nieuwe samenwerkingscultuur de koninklijke route, eigenlijk de enige route.
Aan die klimaatdoelen dragen wij bij SEECE op twee manieren bij. Hoog op onze agenda staat het vergroten van de innovatiekracht. Maar bovenal ligt de focus op de – onmisbare – menskracht: human capital, in voldoende kwaliteit en kwantiteit, is dé sleutel tot een geslaagde energietransitie.”

“Van belang is wat nodig is en wat jij als arbeidskracht, met iedereen samenwerkend, kunt bijdragen. Niet per se welk diploma je hebt”

Werkenden om-, na-en bijscholen
En geen illusies: met de reguliere voltijdse uitstroom van studenten naar de arbeidsmarkt gaan we het niet redden. Hammink: “Bij lange na niet. Het zal vooral moeten komen van het om-, na- en bijscholen van werkenden. Landelijk komen we nu al tienduizenden professionals te kort, van alle opleidingsniveaus, die de warmtepompen inregelen, zonnepanelen monteren, plannen hoe een wijk van het gas af kan, en ga zo maar door. Van belang is wat nodig is en wat jij als arbeidskracht, met iedereen samenwerkend, kunt bijdragen en betekenen. En niet per se welk diploma je hebt. Niet het papiertje is leidend maar de praktijk.”

De volgende tien jaar
Vooruitblikkend, wat staat SEECE de komende tien jaar te doen? “In ons nieuwe strategisch meerjarenplan, waar we momenteel de laatste hand aan leggen, zijn opschalen en versnellen gepromoveerd tot kernbegrippen. Dagelijks proberen we daar in en met onze groeiende partnerallianties voldoende middelen voor te genereren, zoals subsidies uit groeifondsregelingen. Voorbeeld? Onze rol bij GroenvermogenNL, een investeringsprogramma dat een ferme slinger gaat geven aan de Nederlandse waterstofeconomie.”

Etalage? Grenswerker?
Wie de mond vol heeft van een Leven Lang Ontwikkelen, zoals de HAN, die misstaat een blik in de spiegel natuurlijk nooit. Wat moet de hogeschool volgens de programmamanager beter gaan doen? “Laten we ons aanleren om vooral van buiten naar binnen te kijken. Meet je meerwaarde af aan wat je betekent in de vraagstukken die de samenleving en beroepspraktijk bezighouden. Vaak zijn we heel intern gericht. Etalagebijeenkomsten? Het ademt transactiedenken: wat kunnen we verkopen aan ‘de buitenwereld’? Gastlessen? Insteek, doorgaans: hoe kan het bedrijfsleven ons onderwijs beter maken? We hebben ‘grenswerkers’. Klinkt aardig, maar hoezo ‘grens’? Voorbeelden die wat zeggen over de mindset. Met termen die duiden op schotten en muren, op bewuste of onbewuste hokjesgeest.”

Elektrisch en waterstof
Laten we ook inzetten op verdere flexibilisering (en daarmee actualisering) van onze curricula, zegt Hammink. “Hoelang blijft de verbrandingsmotor nog prominent in de opleiding Automotive?” vraagt de oud-directeur Autotechniek zich af. “Wat dacht je van elektrisch, van waterstof? Denk aan de Themaroute Waterstoftechniek, die vanuit SEECE geïnitieerd is. Dáár moet het heen. Daar zijn straks ook de banen voor hen.”

Klaar voor de toekomst
Een derde welgemeend advies: “Maak studenten wendbaar en weerbaar, bij alle dynamiek en disruptie die ze voor hun kiezen zullen krijgen. Maak ze ‘smart’, omdat alles om ons heen ‘smart’ wordt. Leer ze wat ze de komende paar jaar nodig hebben in de beroepen van de toekomst, van knowhow tot skills, én hoe ze zich van daaruit kunnen doorontwikkelen.”

Grens loslaten
Eind juni neemt Tinus Hammink formeel afscheid. Dit najaar gaat hij van zijn pensioen genieten. Trots en tevreden is hij vooral erop dat SEECE staat als een huis én een thuis. “We hebben samen veel impact gehad, binnen en buiten de regio – maar laat ook die grens maar los. Aan onze meerwaarde twijfelt inmiddels niemand meer. Dat doet me goed. Ik verlaat mijn post met een opgewekt gemoed.”

Lees op HAN.nl meer over hoe SEECE van plan is te gaan opschalen en versnellen.