Groene groei – en de grenzen daarvan

Vandaag is in Arnhem het symposium ‘Het energiesysteem van 2050 – Zijn we d’r klaar voor?’ SAM maakt met initiatiefnemer Aart-Jan de Graaf een tussenbalans op. Van de energietransitie, maar ook van zijn werkende leven bij de HAN. Want de lector Meet- en Regeltechniek houdt tijdens dit symposium zijn uittreerede.

Lector Aart-Jan de Graaf ziet zichzelf vooral als ondernemer. “Vanuit die optiek ben ik in 2013 ook als lector Meet- en Regeltechniek aangetreden. Om me verdienstelijk te maken in de transitie naar een duurzaam energiesysteem.” Die ondernemersgeest zou hem erg goed van pas komen, bleek al vanaf dag één.

Geen vast draaiboek
Denk namelijk maar niet dat er een vast draaiboek klaarligt voor wat je als lector moet doen. De Graaf: “Werkenderwijs leer je daar een weg in vinden. Zeker in het begin viel me dat best zwaar. Die druk legde ik ook mezelf op. Want ik wilde volle kracht vooruit. Me niet verschuilen achter wollige verantwoordingen over waarom iets niet gelukt is – een populaire vorm van verstoppertje spelen in grote, gelaagde organisaties.”

Hoe kan het wél?
Maar zo is de Graaf niet gebakken. Kan hij het niet langs de gangbare route vlottrekken, dan gooit hij het over een andere boeg. Vertrekpunt is steeds die ene vraag: hoe kan het wél? De lector: “Soms kun je een verandering binnen de HAN beter van buiten op gang brengen, via gelijkgestemde partners in de regio. Andere keren is het een kwestie van strategisch geduld en goede timing. En af en toe vraagt de situatie om een knuppel in het hoenderhok – ‘provoke change’, in nette managementtaal.”

Mensenontwikkelaar
Natuurlijk is de lector trots op alle gezamenlijk behaalde werksuccessen. Maar blij en dankbaar is hij toch vooral voor de keren dat hij in mensenlevens echt zaadjes heeft weten te planten. “Je zou het misschien niet denken, omdat ik een ontwikkelaar ben van technische producten en diensten, maar liever nog ben ik een ‘mensenontwikkelaar’. Ik kijk altijd naar waar mensen van waarde kunnen zijn, naar hun potentieel. Niet naar eerdere problemen of vermeende beperkingen.”

Overbodig worden
Dus ook hier weer: wat kan wél? “Precies. Mijn collega’s of studenten, afzonderlijk of in teams, vooruithelpen, als persoon en als (aankomend) professional, dat vind ik geweldig. Wat is er mooier dan mensen te zien groeien in vertrouwen, inzicht en kwaliteit? Lukt het me om mezelf op die manier overbodig te maken, dan brengt mij dat de diepste voldoening.”

Oog voor de praktijk
Veel werkplezier ontleent hij ook aan het onderzoek zelf. Waarom? Daar hoeft hij niet lang over na te denken: “Praktijkgericht onderzoek begint bij het einde. Wat moet er straks uit de bus komen? Van daaruit kijkt je terug: wat moet eerst uitgeplozen worden en op orde komen? Maar ook: wie zijn belanghebbend, wat betekent het voor hen en hoe zien zij dit zelf?”
Juist daar zit volgens de lector de kracht van de HAN. Neem het netwerk van energienetbeheerder Tennet. “Technische universiteiten kunnen beter dan wie ook zo’n systeem helpen opzetten en doorontwikkelen. Maar ze hebben nauwelijks zicht op wat er leeft en speelt bij de eindgebruikers. Daarom zitten wij in projecten als dat van de wijkgerichte energietransitie in het Arnhemse Spijkerkwartier. Samen met iedereen, de bewoners voorop, gaan we na: wat betekent het als mensen van het gas af moeten, hoe gaan we zorgen dat ze dit ook echt kunnen? Als het even kan zonder betalingsachterstand – of volksopstand.”

Sneller veranderen
Heeft de lector naast lof ook een goede raad voor de HAN? De Graaf: “Wil je werkelijk slimmer, schoner en socialer worden? Dan moet je als HAN meer lef tonen, buiten de lijntjes kleuren en het oude, vertrouwde loslaten. Want kennis veroudert waar je bij staat; de klas, de collegezaal of zelfs de school is niet waar het gebeurt. Institutioneel onderwijs heeft überhaupt misschien wel zijn langste tijd gehad. Waarom geen gezamenlijke, doorlopende kennisontwikkeling en -overdracht vanuit de driehoek onderwijs-onderzoek-werkveld als geheel? Met docenten in een veel vrijere, coachende rol. Met beroepsprofessionals die curricula en onderzoeksprogramma’s mee ontwerpen en uitvoeren. Wij moeten sneller veranderen, want alles om ons heen verandert sneller.”

Geen superbatterij
Het symposium in Arnhem nodigt uit tot een open uitwisseling vanuit vele expertises en invalshoeken. Even verrijkend als noodzakelijk. Linksom of rechtsom wordt het een gigantische opgave om ervoor te zorgen dat Nederland in 2050 zijn energiezaakjes op orde heeft. De Graaf: “Los je het ene probleem op, dient het andere zich al weer aan. Dat gaat van netbeperkingen, piekbelastingen en personeelstekort tot het sterk schommelend aanbod aan zon en wind en het uitblijven van een superbatterij. Een bescheiden greep uit een lange lijst uitdagingen.”

Nieuw realisme
De lector bedoelt maar: het is niet vanzelfsprekend dat we straks allemaal ’s avonds nog de wasmachine kunnen laten draaien. We leven nu op te grote voet. Zeker is: van een betrouwbare, betaalbare energievoorziening zijn we nog ver verwijderd. “Het symposium weerspiegelt mijn eigen leerproces als lector. Hoe blij waren we niet in 2013 met het energieakkoord voor de groene groei? Duurzame energieopwekking, wat wilde je nog meer? People, planet, profit! Inmiddels weten we beter, ook aan groene groei zitten grenzen. Op het symposium zetten we hopelijk een stap naar een nieuw realisme. Niet alles kan. En weer telt de vraag: wat kan wél? Waarmee kunnen we, hopelijk goed, leven?”

Eigen toekomst?
Ook al houdt Aart-Jan de Graaf op het symposium zijn uittreerede, stilzitten zal hij allerminst: “Nu word ik weer, volledig, die ondernemer, vooral op energie- en mobiliteitsgebied. Ik zie wel wat er op mijn pad komt. Zolang ik maar betekenisvol kan bijdragen aan het leven van anderen. Niks mooier dan sociale regeltechniek.”

In deze video legt lector Aart-Jan de Graaf vier minuten uit waar het in de energietransitie om draait.

Lees ook dit artikel op HAN.nl over de aanstaande verduurzamingsslag.