“Het is hier niet The Voice, maar ook bij de HAN komt seksueel wangedrag voor”

Bij The Voice ging vorig weekend de stekker eruit na meldingen over jarenlang seksueel wangedrag door medewerkers. Hoe zit het eigenlijk met HAN’ers die zich misdragen, wilde SAM weten van vertrouwenspersoon Ton Ammerlaan. Wat doen we hier als inclusieve hogeschool tegen? En is dat genoeg, in de ogen van de slachtoffers?

Bij het succesprogramma van John de Mol dacht een kliekje zelfverklaarde zonnekoningen weg te komen met grensoverschrijdend gedrag. Totdat ze vorige week tegen de lamp liepen. Een paar jaar geleden speelde er aan de HAN een soortgelijke affaire. Enkele docenten bleken wel erg amicaal met vrouwelijke studenten om te gaan. De landelijke media doken erop. Een crisisteam werd opgetuigd, evenals een meldpunt Grensoverschrijdend gedrag. Het kwam tot een onafhankelijk onderzoek en een rechtszaak. Uitkomst: tweemaal einde dienstverband. Een hoge uitzondering? 
 
Geen illusies
Ton Ammerlaan, een van de acht vertrouwenspersonen van de HAN: “Geen illusies: ook bij ons melden zich elk jaar opnieuw wel honderd studenten en medewerkers met klachten over grensoverschrijdend gedrag. Dat gaat van uitsluiting, pesten, saboteren en frustreren tot openlijk discrimineren, seksuele toespelingen en betasting. Zowel op de campus als daarbuiten.”

Eén op de tien
Bij andere hogescholen en universiteiten oogt het plaatje niet fraaier. Ammerlaan: “Vorig jaar nog bleek uit onderzoek in opdracht van Amnesty International dat één op de tien vrouwelijke studenten tijdens de studie met ernstig seksueel wangedrag te maken krijgt. In onderzoeken naar pesten en discrimineren op ras of geloof komen al even schokkende cijfers aan het licht. Hoeveel moslima’s moeten niet neerbuigende opmerkingen over ‘die hoofddoekjes’ verdragen? Of worden zelfs regelrecht voor terrorist uitgemaakt? En wil je een baan of stage? Dat wordt misschien lastig als je naam een niet-westerse migratieachtergrond ‘verraadt’. Zo zijn er duizend voorbeelden. Het komt allemaal pijnlijk vaak voor. Meer dan velen onder ogen willen zien.
Met het HAN-management en met vertrouwenspersonen van andere hogescholen bespreken we geregeld deze bevindingen en delen we inzichten, aanbevelingen en best practices. Zo scherpen we onze werkwijze telkens aan.”

IJsberg
En dat is hard nodig, ook bij de HAN, vindt Ammerlaan. “Hier lopen 36.000 studenten en 4.000 medewerkers rond. Zonder hogere rekenkunde kun je concluderen: die honderd meldingen bij ons zijn nog maar het topje van de ijsberg. Gelukkig dat bewegingen als Me Too en Black Lives Matter meer mensen over de streep trekken om nu wel met meldingen te komen. Stukje bij beetje komt zo de rest van de ijsberg in beeld.”

Elk geval: één te veel
Aan de spreektafel van de vertrouwenspersoon trekt klein en groot leed voorbij: “Bij de ene melder valt de schade mee. Zeker als iemand snel aan de bel trekt en de juiste steun krijgt, kan het kwartje de goede kant op vallen. Maar een ander blijft, misschien uit angst of schaamte, lang met de kwestie rondlopen en ook langdurig last ervan houden. Kort of lang, er is altijd schade, elk geval is er één te veel.”

”Als een slachtoffer zich meldt bij een van de vertrouwenspersonen, kan hij of zij rekenen op oprechte aandacht, vertrouwelijkheid, een luisterend oor, begrip en empathie”

Veroorzakers
Ook aan de veroorzakerskant is het allerminst één pot nat. Ammerlaan: “Vaak zijn er machts- en afhankelijkheidsrelaties in het spel. En/of werken omstandigheden als een trigger; bij feesten tijdens bijvoorbeeld de HAN Intro kan alcohol een factor zijn. Toch valt vooral op hoe wijdverbreid ongewenst gedrag voorkomt. Veroorzakers tref je net zo goed onder docenten en ondersteuners aan als onder studenten. Soms zijn het medewerkers die over de schreef gaan, dan weer managers. Grensoverschrijdend gedrag, de naam zegt het bijna al: het doet zich voor in werkelijk alle groepen, geledingen en richtingen.”

Sexy broekje
De reacties van veroorzakers op meldingen zijn niet minder uiteenlopend. Ammerlaan: “Het gaat alle kanten op: student X snapt gauw dat een grens is overschreden, biedt excuses aan, leert ervan en past het eigen gedrag blijvend aan. Collega Y bagatelliseert het voorval. Teamleider Z wekt slinks de suggestie dat de melder het zelf heeft uitgelokt of veroorzaakt.
Het blijft verbazen wat mensen soms van stal halen om ergens onderuit te komen. Of om de schuld van hun overschrijdend gedrag af te schuiven op, jawel, het slachtoffer: ‘Nou, dat sexy broekje had je niet voor niks aan.’ Of: ‘Besef je wel wat deze heisa voor mijn carrière/gezin/huwelijk betekent?’ Blaming the victim dus.”

Oor, oog, opties
Waar kan iemand die zich meldt bij een vertrouwenspersoon op rekenen? Ammerlaan: “Vertrouwelijkheid, oprechte aandacht, een luisterend oor, begrip en empathie. En zeker ook dat we vanaf het eerste gesprek met je meedenken en je een palet aan opties bieden. We ondersteunen all the way. Zo werken we samen in vertrouwen toe naar een structurele, liefst informele oplossing.
Voor de goede orde: vertrouwenspersonen zijn geen psycholoog of mediator, laat staan agent, advocaat of rechter. Maar we zorgen voor maatwerk en hebben een groot netwerk — ook onder studieloopbaanbegeleiders, die veel meekrijgen, niet zelden als eerste.
Waar nodig verwijzen we door naar andere experts. Dat kan psychologische ondersteuning zijn, slachtofferhulp, maar ook hulp bij een formele klacht indienen, extern onderzoek aanvragen of aangifte doen. Natuurlijk zetten we pas stappen als de melder dit zelf wil. Die heeft en houdt de regie.”

Veilig voor iedereen…
Ammerlaan weet zich gesteund in zijn rol door glasheldere uitspraken over inclusiviteit en sociale veiligheid door het College van Bestuur: “Zij benadrukken keer op keer dat de HAN een veilige omgeving moet zijn voor iedereen die hier studeert of werkt. Dat is een bestuurlijke topprioriteit. Vandaar ook dat iedere HAN’er gehouden is aan onze Integriteitscode.”

…en zo niet: meld het!
De meeste melders rapporteren dat ze te spreken zijn over het werk van de vertrouwenspersonen en de uitkomsten daarvan. “Gelukkig maar”, zegt Ammerlaan. Toch kan het altijd beter. Voorbeelden? “Zichtbare stellingname van de HAN als inclusieve hogeschool helpt. Van vlaggen op Coming Out Day, en Paarse Vrijdag-acties tot antidiscriminatie-events op de campussen. Verder ondersteunen we enkele HAN-studentenverenigingen bij een goede omgang met meldingen en het tegengaan van ongewenst gedrag. Samen passen we nu ook hun reglementen en gedragscodes aan en verlagen we de drempel om een melding te doen. Mooi is dat ze dit ook zelf uitermate belangrijk vinden.”
Laten we daar allemaal een voorbeeld aan nemen, zegt Ammerlaan. “Voel jij je niet veilig? Meld het. Merk je dat iets niets in de haak is? Dat iemand zich naar anderen grensoverschrijdend gedraagt? Meld het. Een veilige HAN is een gezamenlijke verantwoordelijkheid!”

Wil je contact met een van de vertrouwenspersonen van de HAN? Kijk dan op hun Insite-pagina.

Lees op SAM ook:

Seks tegen je wil? #stoptheshame
“Oncomfortabele gesprekken zijn de sleutel tot verandering”