Tentoonstelling Ont-moeten in Museum Arnhem is vooral op jongeren gericht

Hoe krijg je meer jongeren (dus ook studenten) naar het museum? Ont-moeten, de nieuwe collectiepresentatie van Museum Arnhem, kan een antwoord bieden op die vraag. SAM spreekt museumdocent en oud-HAN-stagiair Annemiek Franzen-van Herk over de kracht van kunst voor studenten en andere jongeren.

Kunstwerken die je aankijken
Alleen al de presentatie van de kunstwerken in Ont-moeten spreekt tot de verbeelding. De Dame met fiets, in felle kleuren geschilderd door Jan Sluijters, hangt in dezelfde ruimte als een organisch, bijna abstract werk van de in Leeuwarden geboren kunstenaar Kinke Kooi. En dan de muur van portretten, die de bezoeker bijna allemaal aan lijken te kijken. Foto’s, maar ook realistisch geschilderde tieners en volwassenen. Vooral Indigo Child, de in ijsblauwe tinten geschilderde jongeman van Anya Janssen, die juist wegkijkt, steekt sterk af tegen de pastelkleurige muur. Het lijken allemaal kunstwerken die een jonger publiek moeten aanspreken.

Eigen ervaring bij kunst
Het aandeel jongeren in Nederlandse musea stijgt na de pandemie. Volgens de Museumvereniging groeide het aantal museumbezoekers in de leeftijdscategorie 19 tot 25 jaar met een Museumkaart met 25 procent. Toch blijft deze doelgroep een van de aandachtspunten van musea. Museumdocent Annemiek Franzen-van Herk beaamt dat. “Ik heb het idee dat jongeren en studenten zich vaak niet zo welkom voelen in een museum. Dat ze het ‘verkeerd doen’ als ze niet meteen begrijpen wat een curator bedoelde met een tentoonstelling.” Franzen-van Herk, die eerder als HAN-stagiair een cursus kunstgeschiedenis ontwikkelde voor studenten, ziet het als één van haar taken om jongeren juist te ‘verwelkomen’ in een museum. “Soms komt het doel van een kunstenaar aan bod tijdens een rondleiding, maar vaak ook niet. Het is belangrijk om aan te geven dat je je eigen ervaring mag hebben bij een kunstwerk.”

Nieuw publiek aanspreken
Museum Arnhem is al langer bezig met projecten die van het museum een zo inclusief mogelijke plek moeten maken. Vorig jaar was bijvoorbeeld de tentoonstelling Na regen komt neonlicht te zien, samengesteld door de jonge Arnhemse muziekproducer en songwriter KIMONO. Deze expositie maakte deel uit van het vier jaar durende project Ontgrenzen, waarin Museum Arnhem en het Valkhof Museum in Nijmegen ‘nieuw publiek’ probeerden aan te spreken door een public in residence. Deze ‘gastcuratoren’ konden allerlei groepen zijn, van studenten tot Nijmegenaren en Arnhemmers met een migratieachtergrond. Ze werkten mee aan de tentoonstellingen en gaven beide musea advies.

Anders kijken
Ont-moeten is echter niet samengesteld met een public in residence, vertelt Kirsten Doornbos, manager marketing & communicatie van Museum Arnhem. “Die projecten gingen echt over de vraag: wat heb jij nodig om naar het museum te komen? Bij Ont-moeten zijn we daar misschien deels vanuit gegaan. Hoe kun je anders naar kunst kijken?” Dat lijkt terug te komen in de collectiepresentatie waar, behalve korte introducties in de zalen, weinig tekstbordjes te zien zijn. De bezoeker mag er zijn eigen verhaal en interpretatie bij bedenken. “Dat is het leuke aan kunst,” zegt Franzen-van Herk. “Het is niet ééndimensionaal, met maar één manier waarop je het mag interpreteren.”

Pingpongtafel als kunstobject
Ook buiten de museumzaal probeert Museum Arnhem laagdrempeliger te zijn. De gratis toegankelijke tuin bijvoorbeeld, waar een bruikbare pingpongtafel eigenlijk een kunstobject is. Of de Studio in de museumkoepel, waar je zelf aan de slag kunt. “Twintigers en dertigers gaan eerder naar de Studio toe, zien we”, zegt Doornbos. In Ont-moeten kunnen bezoekers met felgekleurde vormen van plexiglas zelf een ‘collage’ op een lichtbak maken, die door een beamer op de muur geprojecteerd wordt. Niet geheel toevallig een favoriete plek om een selfie te maken.

Interactieve kunstwerken
Dat past bij het element beleving, dat door veel jongeren genoemd wordt als de hoofdreden voor een museumbezoek. Museum Arnhem speelt daar verder op in met interactieve kunstwerken. “Een intuïtieve beleving is een van de eerste stadia van naar kunst kijken, waar je als kind al plezier van kunt hebben”, legt Franzen-van Herk uit. “Als je je lievelingskleuren of onderwerpen ziet, bijvoorbeeld.” Ook aansprekende thema’s of verrassingen helpen daarbij. In Ont-moeten speelt Science-fiction Postcards van Stéphanie Roland een belangrijke rol. Dat kunstwerk bestaat uit een groot houten rek met zwarte kaarten die een museumbezoeker zelf mag pakken om tegen een warme plaat te houden. Door de warmte komen afbeeldingen van eilanden tevoorschijn die door klimaatverandering zullen verdwijnen of al in zee verdwenen zijn. “Dat prikkelt mensen. Ook dat je het werk mag aanraken, iets dat normaal gesproken niet mag in een museum.”

Meer dan alleen kunst
Een museum en een kunsttentoonstelling kun je vanuit verschillende invalshoeken bekijken, besluit Franzen-van Herk. “Bij rondleidingen die ik voor HAN-studenten geef, probeer ik daar vaak maatwerk in te leveren. Maatschappelijke thema’s die je door kunst bespreekbaar kunt maken bij studenten Social Work. Of met Pabo-studenten praten over hoe je in gesprek gaat met kinderen over kunst. En ook studenten van bètastudies, waar we veel meer de nadruk leggen op de architectuur en techniek in een museum.” Zo is een museumbezoek niet meer intimiderend, maar juist een manier waarop je door kunst altijd iets nieuws kunt ontdekken.

De collectiepresentatie Ont-moeten is tot en met 31 december 2027 te zien in Museum Arnhem. Met een studentenkaart kost een bezoek aan het museum 5 euro. Vanaf zaterdag 5 april kunnen Arnhemmers het museum één jaar lang gratis bezoeken op zaterdagen.