Olga Oordeelt — De Butlermoord (podcast NPO Radio 1)

SAM-redacteur Olga luistert, kijkt en leest veel: podcasts, muziek, films, series, programma’s en boeken. In deze recensierubriek geeft ze tips, kraakt iets af of jubelt erover.

“De butler heeft het gedaan”, is een klassieke ontknoping (of knipoog) in ouderwetse detectives. Helaas ligt de boel ingewikkelder als het gaat om de dood van de Amsterdamse, steenrijke weduwe Dorothea van Wijlick in 1983: haar butler wordt daadwerkelijk veroordeeld voor moord. Maar was het wel moord? Podcastmakers Lammert de Bruin en Babs Assink, bekend van De Showbizzmoord en Mathilde’s Mysterie, gaan voor NPO Radio 1 en AVRO-TROS op onderzoek uit.

Dick van Leeuwerden, dan 39 jaar, is in 1983 al een tijdje butler van de rijke weduwe Dorothea van Wijlick (72). Dick was voorheen verpleger van haar partner, maar na diens overlijden wil Dorothea dat Dick bij haar blijft. Zodoende komt hij als butler voor haar werken. Dat houdt in dat hij haar naar cafés brengt, vergezelt naar warenhuis De Bijenkorf, borrels inschenkt en haar ’s avonds onder de wol stopt.

Dat klinkt als een prima baan, maar Dorothea is geen makkelijke tante. De veeleisende dame heeft namelijk een fiks alcoholprobleem. Zo klokt ze elke middag twee flessen witte wijn achterover. Vaak met een ‘slok’ toe: een glaasje gin met spa. “Ze was elke avond dronken”, aldus Dick. “Ik moest haar vaak naar bed slepen. Ze bleef geestelijk best helder, maar lichamelijk niet.”

Wat is er gebeurd?

Het is vrijdag 4 november 1983. Na een middagje theeleuten met bitterballen erbij in het Amsterdamse Hilton Hotel, gaan Dick en Dorothea terug naar haar sjieke appartement. Ze eten een bord soep, Dorothea drinkt behoorlijk wat wijn en kort daarop gaat ze naar bed; ze is moe. Klusjesman Henk komt nog langs om de deurbel te fixen en blijft hangen voor een afzakkertje. Dick en hij kijken samen tv en kletsen wat.

Dick moet die avond een aantal keer bij Dorothea langskomen, ze is onrustig en roept hem vaak bij zich. Als Dick rond 23.30 uur zelf nog een keer gaat kijken, blijkt ze plotseling overleden. Dick is van slag, maar neemt aan dat het een natuurlijke dood is. De weduwe was bepaald geen toonbeeld van blakende gezondheid. Hij vertelt Henk wat er is gebeurd en belt de advocaat van Dorothea voor advies. Die raadt aan om een arts te bellen.

De arts komt, hoort het verhaal van Dick aan en ziet hoe vredig Dorothea erbij ligt. Hij constateert dan ook een “hartdood”. Ze laten haar in bed liggen, met het plan om de volgende ochtend een begrafenisondernemer te bellen. Dick belt niet meteen met de kinderen van Dorothea: dat was haar wens. Ze heeft geen goede band met hen. Dick ruimt nog even het huis op, doet de afwas en gaat vervolgens naar zijn eigen woning. Hij regelt de volgende dag alles met de begrafenisondernemer. Maar dan gebeurt er iets onverwachts.

Dick wordt gearresteerd voor de moord op Dorothea. Hij zou haar om het leven hebben gebracht door sterke Surinaamse rum door de soep te roeren. In combinatie met haar stevige medicijngebruik zou hij weten dat dit haar fataal zou worden, zo beweert de politie. Dick is volslagen verbouwereerd: hij snapt er niks van. Hoe kan hij hiervan verdacht worden, wat is de aanleiding? Jij vraagt je waarschijnlijk hetzelfde af. Toch?

Zou dit veranderen als je weet dat Dick niet alleen de butler was van Dorothea, maar ook haar kersverse echtgenoot? En daarmee erfgenaam van 1,8 miljoen gulden? Dat dit extra opmerkelijk is omdat Dick openlijk homoseksueel is en samenwoont met zijn vriend Johan? En dat hij jaren daarvoor op vakantie was met vrienden, van wie er eentje (ook homoseksueel) getrouwd was met een rijke, oudere dame die óók plotsklaps overleed? Ik denk het wel. Tenminste, ik vond het een behóórlijke plottwist. Dat vond de arts, die in eerste instantie een natuurlijke dood constateerde, bij nader inzien ook en alarmeerde de politie.

Onschuldig vast?

Met al deze feiten op tafel, plus het autopsierapport, waarin vooraanstaand patholoog-anatoom Jan Zeldenrust het hoge promillage alcohol en medicijnen opvoert als doodsoorzaak, volgt een rechtszaak. Dat Henk en zijn vrouw Gerda inmiddels beide verklaren dat Dick al maandenlang de moord op Dorothea beraamde, helpt ook niet. Dick wordt dan ook veroordeeld tot twaalf jaar gevangenisstraf.

Dick blijft volhouden dat hij onschuldig is en strijdt zijn hele gevangenisstraf lang om dit te bewijzen. Ook na zijn vrijlating geeft Dick niet op. Zijn naam móet gezuiverd worden. Hij krijgt daarbij hulp van huisarts Henk-Maarten Laane, die heilig in zijn onschuld gelooft. Zo blijkt namelijk dat het promillage alcohol in het bloed verkeerd is geïnterpreteerd door de -stokoude en stokdove- patholoog. Daarnaast blijkt uit herhaaldelijk weefselonderzoek door inmiddels dertig(!) gerenommeerde internationale medici dat er sprake was van een fataal hartinfarct door afgestorven weefsel in de hartspier. De verklaringen die Henk en Gerda gaven, trekken ze in: ze zouden dit onder druk van de politie hebben gezegd. Bovendien zouden de trouwplannen van Dorothea zélf komen: ze gaf aan Dick goed te willen achterlaten na haar overlijden, waarna haar zus opperde om haar trouwe metgezel te huwen. De zus bevestigt dit.

Ondanks alle nieuwe informatie weigert de Hoge Raad keer op keer de aanvragen voor een herziening van de zaak. Waarom? Die vraag staat vooral in de laatste afleveringen van De Butlermoord centraal. Helaas komt Dick zelf niet meer aan het woord in de podcast, behalve in eerder opgenomen interviews. Hij is namelijk in 2020 op 76-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van corona. Dicks advocaat Geert-Jan Knoops (niet de minste), Dicks nabestaanden en dokter Laane blijven strijden om zijn naam postuum te zuiveren. “Dick is 40 jaar van zijn leven gebukt gegaan onder deze onterechte veroordeling. Dat is pijnlijk.” Zal het uiteindelijk lukken?

Luister hier naar De Butlermoord.