Olga Oordeelt — “Het Geheim van Wijsman” (podcast NPO Radio 1)

SAM-redacteur Olga luistert, kijkt en leest veel: podcasts, muziek, films, series, programma’s en boeken. In deze recensierubriek geeft ze tips, kraakt iets af of jubelt erover.

Op 31 december 1921, oudejaarsavond en toevallig ook zijn verjaardag, wordt advocaat Jacques Wijsman (32) vermoord in de trein van Amsterdam naar Den Haag Hollands Spoor. Hij ligt in een plas bloed, toegedekt met zijn eigen jas. Drie kogels maakten een eind aan zijn leven. Twee kogels worden uit zijn lijf gevist en bevinden zich nu, 100 jaar later, in een envelopje. Dat envelopje ligt in het Nationaal Archief in Den Haag, bovenop het vuistdikke dossier van de beruchte moordzaak, die nooit is opgelost.

Wie heeft Jacques Wijsman vermoord? En waarom? Maartje van de Kamp (Nationaal Archief Den Haag) en Paul Ruigrok (van het tv-programma ‘Andere Tijden’) proberen precies een eeuw later, met hun podcast ‘Het Geheim van Jacques Wijsman’, antwoorden te vinden. Is de kans groot dat ze de zaak oplossen? Nee, natuurlijk niet. Maar de zaak kent genoeg mysterieuze feiten, losse eindjes en interessante documenten die de moeite van het opnieuw bekijken zeer waard zijn.

Maartje, werkzaam als archief-specialist, kwam het dossier per toeval tegen. Ze raakte volledig bevangen door de onopgeloste moordzaak, die destijds heel Nederland in zijn greep hield. De kranten stonden er bol van, er werd een speciaal straatlied over geschreven en de verdenkingen vlogen in het rond. Maartje besluit Paul erbij te betrekken en de twee duiken diep in de zaak. Zo vragen ze zich af wat de verpleegster, die de coupé tot aan Haarlem deelt met Wijsman -en zich later meldt als getuige-, precies deed in een gemengde coupé in de Eerste Klas. Waarom zat ze niet in de vrouwencoupé, zoals destijds gebruikelijk was? Hoe kon ze Eerste Klas betalen met een verpleegstersloontje? Wie is de man die volgens de verpleegster en conducteur óók in de coupé zat? De man “met de slappe hoed en de gabardine jas”? Hij is nooit gevonden.

Maar ook: hoe kán het dat Wijsmans lichaam door de politie razendsnel uit het treinstel wordt gehaald en de trein vervolgens doodleuk de rit tot Rotterdam afmaakte? Waarom vond de politie nul vingerafdrukken, terwijl het er waarschijnlijk van wemelde? Heeft het feit dat Wijsman (heimelijk) homoseksueel was te maken met de reden dat hij is vermoord? En wat heeft een broodje garnalen ermee te maken?

Je ziet: de zaak roept nog altijd veel vragen op. Paul en Maartje weten op zeer boeiende, meeslepende wijze de luisteraar het verhaal in te trekken. Niet alleen de zaak zelf is fascinerend, je leert ook over homoseksualiteit in de jaren ’20, hoe de politie in die tijd onderzoek deed (soms schokkend!) en in welke kringen Wijsman zich bevond. We kunnen alvast verklappen: héle hoge kringen. Zou dat te maken kunnen hebben met zijn onfortuinlijke einde? Had Wijsman een affaire met een hooggeplaatst iemand die in de kast zat? De kans is klein dat we daar ooit achter komen. Toch?

Het Geheim van Wijsman is een podcast van NPO Radio 1. De eerste vier afleveringen zijn onder andere te beluisteren op Spotify, Apple Podcasts en hier. De podcast wordt in ‘real time’ gemaakt, dus het is wachten op de volgende aflevering (releasedatum nog onbekend).