Stagiairs Verpleegkunde en grensoverschrijdend gedrag, deel 2: “Er moet meer aandacht voor komen”

Seksueel getinte opmerkingen, billen en borsten die worden aangeraakt, agressie, discriminatie en pestgedrag: het is een greep uit de ervaringen van stagiairs  Verpleegkunde Voltijd aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Signalen om zeer serieus te nemen, vindt vertrouwenspersoon Nevzat Cingöz. 

Zeventien meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag kwamen er in 2021 maar binnen bij de vertrouwenspersonen. En toen was daar opeens de enquête van de opleidingscommissie HBO-Verpleegkunde voltijd. Bijna de helft van de 152 verpleegkunde studenten die de enquête invulden, gaf aan weleens ongewenste seksueel getinte opmerkingen op stage te krijgen. Een op de vier was weleens ongewenst aangeraakt. 
Ook maakten studenten op stage verbaal of fysiek geweld mee, pestgedrag, discriminatie en andere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Studenten ervaren daarbij soms onvoldoende zorg en ondersteuning. Ze missen de ruimte voor een verdiepend gesprek, ervaren onvoldoende begrip, of hebben het gevoel nergens terecht te kunnen. Meer hierover in het eerste artikel van dit tweeluik.

Kwetsbare positie
“Wij zijn behoorlijk geschrokken van de resultaten”, zegt vertrouwenspersoon Nevzat Cingöz over de uitkomsten van het rapport. Grensoverschrijdend gedrag kan voorkomen op iedere opleiding, zegt hij. Maar verpleegkunde is een vak apart. “In de verzorging hebben studenten vaak rechtstreeks lichamelijk contact met patiënten, wat ze blootstelt aan het gevaar.
Cingöz en zijn collega-vertrouwenspersonen hoorden weleens wat. “Dat patiënten seksueel getinte opmerkingen maakten, dat ze handelingen aanboden. Als je dit of dat doet, krijg je geld. Dat soort dingen.” Maar deze omvang was hen onbekend.
Als een student al kwam met een melding, was dat lang niet altijd bedoeld om actie te ondernemen. Sommigen wilden gewoon hun verhaal kwijt. “Stagiairs willen vaak vooral hun stage goed afronden. Ze zijn bang voor een negatieve beoordeling, bang dat de gebeurtenis van invloed is op het eindresultaat. Ze willen geen gedoe.” Daarmee zitten studenten in een kwetsbare positie, zegt hij.

“Weerbaarheidstraining zou een vast onderdeel moeten worden in het introductieprogramma”

Meer meldingen
Na het rapport over grensoverschrijdend gedrag lijkt er binnen Verpleegkunde een verandering gaande. Ook HAN-breed is er meer aandacht voor grensoverschrijdend gedrag. In 2021 kwamen er in totaal 93 meldingen binnen bij de vertrouwenspersonen. In 2022 waren dat er 230, waarvan 142 over grensoverschrijdend gedrag. Vertrouwenspersonen zijn zichtbaarder geworden, verklaart Cingöz de toename.
Op het symposium in november 2022 besteedden de vertrouwenspersonen aandacht aan grensoverschrijdend gedrag voor studenten, werkbegeleiders, praktijkopleiders en andere opleidingsfunctionarissen. “Om ze te trainen in het stellen van grenzen. Hoe bescherm je jezelf? Wat kun je tegenkomen? Hoe ga je daarmee om? Hoe vraag je om hulp en hoe bied je hulp aan collega’s?”

Grenzen herkennen
Maar zo’n dag is niet genoeg, zegt hij. “Het herkennen van grenzen kan moeilijk zijn. Vaak weten de studenten ook niet waar de grenzen liggen.” Cingöz pleit voor een weerbaarheidstraining voor alle eerstejaars studenten. “Het zou een vast onderdeel moeten worden in het introductieprogramma, met een laag aantal studiepunten. Dan krijg je alle studenten zo ver dat ze meedoen. Want het is echt nodig.”
Dat zien studenten zelf ook, blijkt uit het rapport. De reden dat studenten soms niet naar school, het stagebureau of de stageplek stappen om over hun ervaring te praten, komt mede door een taboe. Studenten horen regelmatig dat grensoverschrijdend gedrag bij het werk hoort, dat ze er maar aan moeten wennen. Het wordt te vaak ‘weggewuifd’ door collega’s. 

Duidelijk aanspreekpunt
In de suggesties van studenten staat dat ze graag een platform of duidelijk aanspreekpunt willen waar ze terechtkunnen met hun ervaringen met grensoverschrijdende situaties. Daarbij zouden ze thema’s als agressie, grensoverschrijdend gedrag, discriminatie en pesten regelmatig willen kunnen bespreken. Ook vinden sommige studenten dat de studieloopbaanbegeleider of het stagebureau met grotere regelmaat een vinger aan de pols moet houden en moet checken hoe het met hen gaat.
Daarnaast vragen studenten om weerbaarheidstrainingen, om zelf beter om te kunnen gaan met grensoverschrijdende situaties en met het stellen van eigen grenzen. Een goed idee, denkt vertrouwenspersoon Cingöz.

Meer aandacht
Binnen de opleiding Verpleegkunde is er meer alertheid, zegt voorzitter van de opleidingscommissie Lieze Heuvels. In de lessen voor eerstejaars studenten is meer aandacht voor het aangeven van grenzen ter voorbereiding op de stage.
Daarnaast kwam er een open gesprek tussen de opleidingscommissie, de hoofddocenten, studieloopbaanbegeleiders en het stagebureau. “Door het rapport leeft het meer dan vroeger”, bevestigt Cingöz. “Langzaam groeit het besef, maar we zijn er nog niet. Een beleid op preventie en aanpak van grensoverschrijdend gedrag en het creëren van een veilige plek op school of werk moet dan ook nooit afhangen van meldingen, maar op orde zijn voordat er iets gebeurd is.”

Het College van Bestuur van de HAN heeft het Amnesty Manifest ‘Let’s talk about yes’ ondertekend. Daarmee zeggen ze toe actief op te treden tegen seksueel geweld. Cingöz: “Hopelijk gaat dat helpen om er nog meer aandacht aan te schenken. Het is echt nodig.”        

Wil je meer weten over vertrouwenspersonen bij de HAN of in contact komen met een van hen? Dat kan via deze pagina van de website van de HAN.