Een goede dialoog, hoe organiseer je die?

Hoe kom je tot elkaar? Daar ging het zaterdag over bij Nijmeegse wetenschapsfilmfestival InScience in LUX. Bezoekers bekeken eerst de intense documentaire The Peacemaker. Over internationaal vredesonderhandelaar én alcoholist Padraig O’Malley. Na afloop sloeg HAN-associate lector Erik Jansen een brug van Irak en Kosovo naar het ‘vredige’ Nederland: wat komt kijken bij een goede dialoog?

In de documentaire volgen we O’Malley naar de gevaarlijkste crisisgebieden op aarde. Haast manisch helpt hij anderen vrede te vinden. Gaandeweg ontdekt hij wat hierbij het beste werkt: een informele adviesraad van ervaringsdeskundigen uit eerdere crisishaarden inschakelen bij de vredesgesprekken ter plekke. Zij voelen de pijn en weten hoe je innerlijke wonden heelt.

Ergste kemphanen verzoenen
En zij zijn het levende bewijs: ja, je kunt de strijdbijl begraven. Ja, het is echt mogelijk om de draad van het samenleven weer op te pakken. Waarom zou het dan niet net zo goed kunnen lukken in het actuele conflictgebied? Zo weten O’Malley en zijn hulptroepen zelfs de ergste kemphanen op het pad van verzoening te brengen.

The Irish card
Zelf weet O’Malley ook waarover hij spreekt, als Noord-Ier. Wie The Troubles van nabij heeft meegemaakt, is wel wat haat en oorlogsgeweld gewend. Die ervaringskennis zet hij als vredesonderhandelaar welbewust in: “I always play the Irish card”, zegt hij met kenmerkend sarcasme.

Vredesonderhandelaar O’Malley vecht met minder succes tegen zijn eigen demonen. De alcoholist en workaholic in hem gunnen hem geen gemoedsrust

Gevecht met de fles
Tegelijkertijd vecht O’Malley met aanzienlijk minder succes tegen zijn eigen demonen. De alcoholist en workaholic in hem worstelen constant om de stoel in O’Malley’s cockpit. De vrede die hij hoopt te bereiken is voor anderen. Voor hemzelf zit er kennelijk niets van vrede in het vat. Na de aftiteling blijft het beeld hangen van een eigentijdse Don Quichote. Van een rusteloze, tragische figuur die grootse daden verricht. Vaak achter de schermen, waarna politici goede sier maken met zijn resultaten.

Sociaal handelen
HAN-associate lector Capabilities in Zorg en Welzijn Erik Jansen pakt de microfoon voor een nabeschouwing. Volgens hem kunnen we allemaal leren van Padraig O’Malley’s aanpak. “Wie partijen met diep ingegraven posities en ver uiteenlopende standpunten wil samenbrengen, kan niet zonder volharding en geduld. Net zo belangrijk is oog en oor voor belangen en onderliggende behoeftes en waarden. Maar ook moeten alle partijen in zekere mate in staat zijn tot sociaal handelen. Elementair in die kunst is het vermogen om te ‘reconfigureren’: anders (willen) leren kijken, vanuit overstijgend perspectief. Ervaringsdeskundigen uit andere conflicten kunnen daarbij helpen.”
Juist dit, benadrukt Jansen, transformeert het denken en brengt partijen in beweging en wie weet samen.

Rollenspel
In een rollenspel mogen de bezoekers hier zelf aan proeven. De casus: gemeente Y overweegt zonnepanelen op het dak van het wijkcentrum X te plaatsen. Maar dat betekent wel minder geld voor andere voorzieningen in de wijk. Wat te doen? In welke ‘kostenposten’ te snijden? De aanwezigen in zaal 6 van LUX worden ingedeeld in drie groepen: wijkbewoners met een kleine portemonnee die van de overheid afhankelijk zijn; bemiddelde, zelfredzame wijkbewoners, en gemeenteambtenaren. Samen proberen ze eruit te komen – wat nog niet meevalt.

Buurtbus of schoolontbijt?
Mooi, die zonnepanelen, denken de afhankelijke burgers, maar wat als dit betekent dat het gratis schoolontbijt voor mijn kinderen wegvalt? Of de buurtbus straks niet meer rijdt? Vaak hebben ze wel wat anders aan hun hoofd dan landelijke of lokale duurzaamheidsambities waar ambtenaren zich druk om maken. Bovendien: zijn het niet de rijkere wijkbewoners die altijd maar weer het meest profiteren van subsidies en btw-regelingen op dit vlak?

Erik Jansen: “Sociaal handelen is een kunst die de moderne mens tamelijk verleerd is in een maatschappij met bar weinig cement tussen de stenen”

Begin van consensus
Al luisterend naar elkaar krijgt toch een oplossingsrichting vorm: echte bewonersparticipatie en -representatie, daar begint het mee. Alleen dat biedt zicht op panelen waar iedereen plezier van heeft. Panelen die niet ten koste mogen gaan van elementaire basisvoorzieningen voor de mensen die het ‘t zwaarst hebben.

Bindingsarmoede
Maar in de praktijk loopt het meestal stroever dan bij deze casus. Jansen: “Sociaal handelen is een kunst die de moderne mens tamelijk verleerd is in een maatschappij met bar weinig cement tussen de stenen. Er is weinig binding, en dat breekt ons op bij verschillen van inzichten of belangenconflicten. Zo blijven rechtvaardige, sociale oplossingen uit en vissen veel burgers achter het net.”

Opknappen
Het breed gedeelde gevoel in de zaal na afloop: zochten we elkaar maar vaker persoonlijk op, zoals vanmiddag in zaal 6. Menselijke ontmoetingen, waarbij we naar elkaar luisteren en samen zoeken naar wat ons bindt. Wat zouden we daar allemaal van opknappen.

Expertise genoeg
De associate lector laat het publiek niet in mineur vertrekken: “Het hoeft niet van charismatische roergangers te komen als Padraig O’Malley, of in eigen land Johan Remkes. Bij de HAN leiden we bijvoorbeeld sociaal werkers op die als geen ander weten hoe dat moet, participatie en dialoog op gang brengen.”

Ook HAN-studenten deden actief mee aan deze editie van InScience. Lees er meer over op HAN.nl: Inventing Tomorrow: pitch je oplossing