PvdA-wethouder en armoedebestrijder Marjolein Moorman te gast bij de HAN Educatie Collegetour

In de Week tegen Armoede verscheen maandagavond een speciale gast bij de Educatie Collegetour: de Amsterdamse PvdA-wethouder Marjolein Moorman, vooral bekend van de documentaireserie Klassen. De gedreven politicus zet zich tomeloos in voor kansengelijkheid. “We zitten met z’n allen vast in een systeem dat ongelijkheid, en dus armoede, in stand houdt.”

Zoals gebruikelijk bij de Educatie Collegetour, wordt het interview gedaan door een student van de Academie Educatie. In dit geval is dat Maud de Waal, tweedejaars Lerarenopleiding Nederlands. Die opent traditiegetrouw met de vraag: hoe was jij als student? “Studeren vond ik ontzettend leuk, in tegenstelling tot de middelbare school. Dus ik ben blij dat je daar níet naar vraagt”, lacht Moorman. “Als student zoog ik alle kennis op: ik studeerde Communicatiewetenschap in Amsterdam en vond het geweldig dat ik vakken kreeg als filosofie, sociologie en politicologie. Dat heeft me wezenlijk gevormd.”

Sociaaldemocratisch hart
Moorman, die opgroeide in Wassenaar in een rood, links gezin tussen rijke, rechtse buurtgenoten, werkt na haar afstuderen en promoveren lange tijd in het onderwijs als universitair docent. Daarna duikt ze twee jaar het bedrijfsleven in, maar dat is ze snel zat. Daar draait het voor haar gevoel alleen om geld en het is bovendien saai. Ze keert terug naar het onderwijs en gaat tegelijkertijd de lokale politiek in, bij de Partij van de Arbeid (PvdA). De linkse partij die haar met de paplepel werd ingegoten én waar haar sociaaldemocratisch hart bij past. “Ik was nog maar net lid van het fractiebestuur, in 2010, toen ik een mail kreeg met daarin de vraag wie zich verkiesbaar wilde stellen als gemeenteraadslid van Amsterdam. Ik had net twee jonge dochters, en werkte als docent, maar wilde me dolgraag inzetten voor de fantastische stad waar ik inmiddels woonde. Dus ik deed het gewoon.”

Geleende macht
Tot haar “grote schrik en verbazing” wordt ze daadwerkelijk verkozen en blijkt dit het startschot van een indrukwekkende carrière in de politiek. Of nou ja, ‘carrière’: “Zo noem ik dat niet”, vertelt de nuchtere, bescheiden Moorman. “De democratie is van ons allemaal en je hebt als politicus tijdelijk geleende macht. Dat mag je jezelf nooit toe-eigenen.” Moorman groeit in tien jaar tijd door tot respectievelijk vicefractievoorzitter, fractievoorzitter, wethouder Onderwijs Armoede en Inburgering en, sinds dit jaar, wethouder Onderwijs, Jeugd(zorg), Armoede en Schuldhulpverlening in de Gemeente Amsterdam.

Wat kenmerkt Moorman als politicus? “Ik wil dat iedereen gelijke kansen krijgt. Nu is dat niet het geval: sommige kinderen staan al met 4-0 achter als ze op de basisschool beginnen. Omdat ze uit een arm gezin komen, in een achterstandswijk wonen en in hun omgeving minder educatieve stimulatie ervaren. Ze krijgen al vroeg te maken met de directe gevolgen van armoede, zoals het ontberen van basale zaken als goede voeding, passende kleding en emotionele veiligheid. In het onderwijs presteren ze doorgaans minder en krijgen dan ook een lager schooladvies. Dat heeft vervolgens impact op hun verdere studie- en levensloop. Terwijl ze met de juiste hulp en aanmoediging uit die cirkel kunnen breken.”

“Er zijn tal van redenen waarom mensen in de problemen en/of armoede raken: echtscheidingen, overlijden van de partner of andere dierbaren, baanverlies, geestelijke gezondheidsproblemen, uithuiszettingen door schulden, ga zo maar door”

Schaamte
Het probleem zit volgens Moorman in de manier waarop het maatschappelijk systeem nu in elkaar steekt. In z’n algemeen, maar vooral in het onderwijs. “In Nederland heerst een raar soort calvinistisch, individualistisch, neoliberaal beeld dat succes je eigen keuze is en pech je eigen schuld”, aldus Moorman. “Er zijn tal van redenen waarom mensen in de problemen en/of armoede raken: echtscheidingen, overlijden van de partner of andere dierbaren, baanverlies, geestelijke gezondheidsproblemen, uithuiszettingen door schulden, ga zo maar door. Er hangt vaak veel schaamte om deze gebeurtenissen, waardoor het gemiddeld vijf jaar duurt voordat er daadwerkelijk hulp wordt gezocht. Vaak zijn de problemen dan al zó groot, dat het veel moeite kost om eruit te komen. Zo blijkt uit onderzoek dat de geldschuld na vijf jaar gemiddeld 40.000 euro bedraagt, met minstens vijf schuldeisers.”

Pleisters plakken en gaten dichten
Hoe los je dat op? Moorman gelooft in hulp vanaf de basis, in plaats van achteraf. “De overheid werkt met korte termijnoplossingen, plakt pleisters en dicht gaten, die uiteindelijk weer andere gaten veroorzaken. Zo keren we toeslagen uit en pompen geld in schuldhulpverlening. Mensen raken ziek of depressief en drukken daardoor op de zorgsector. Het loopt op bij de Voedselbanken en in de hulpverlening. Dat kost óók allemaal geld. Waarom steek je dat niet efficiënter en gerichter in preventie en basaal bestaansrecht? Als lange termijninvestering, in plaats van korte termijn oplossingen die uiteindelijk de kern van het probleem niet aanpakken.” Dus, zegt Moorman, verhoog het minimumloon. Haal openbaar vervoer, kinderopvang en zorgverzekering uit de particuliere sector. Pak de woningmarkt aan en maak deze weer beheersbaar. Zorg dat mensen die wegglijden op tijd in beeld komen, door bijvoorbeeld woningcorporaties aan de bel te laten trekken na twee gemiste betalingen. “In Amsterdam wordt dan een flyer door de brievenbus gegooid en later komt er iemand aan de deur om te vragen of alles goed gaat. Zo onderschep je vroeg en voorkom je erger”, vertelt Moorman. Op dit soort oplossingen wordt vaak cynisch gereageerd, zegt ze. “Dat is dan te naïef, te bemoeizuchtig, te links, niet haalbaar of te radicaal. Maar weet je wat ik pas radicaal vind? Dat 1 op de 13 kinderen onder de armoedegrens leeft. En dat 1 op de 8 kinderen zonder ontbijt naar school gaat. Hoezo accepteren we dat?!”

“Het onderwijs is in feite een sjoelbak, waarin je al jong en gebaseerd op de verkeerde criteria in een bepaald vakje belandt, waar je moeilijk weer uitkomt”

Het onderwijs is een sjoelbak
Moorman pleit er dan ook voor om het onderwijs, daar waar alles begint, volledig te hervormen. “We focussen ons te veel op de cognitieve ontwikkeling en te weinig op talentwaardering en -ontwikkeling. Het onderwijs is in feite een sjoelbak, waarin je al jong en gebaseerd op de verkeerde criteria in een bepaald vakje belandt, waar je moeilijk weer uitkomt.” Behalve dat Nederlandse leerlingen al vroeg (vroeger dan in onze buurlanden) een onderwijsadvies krijgen en doorgaans in de koker vmbo/havo/vwo belanden, leren we hen dat de maatschappij je waardeert op basis van je cognitieve vaardigheden, je intelligentie, je status. “Ik schrik elke keer weer als ik vmbo’ers en mbo’ers spreek”, aldus Moorman. “Ze denken laag over zichzelf, omdat ze bij het advies al meekrijgen: meer dan dit kun jij niet, ‘helaas’. Vervolgens komen ze de arbeidsmarkt op met het idee dat ze ondergewaardeerd werk doen, en wat blijkt: het wórdt ook ondergewaardeerd. In salaris, in aanzien, in gevoel.” Moorman vindt dit volslagen onterecht. “Als alle mbo’ers morgen hun werk neerleggen, merken we dat metéén. Als academici, cruciale beroepen uitgezonderd, hun werk neerleggen, merken we dat pas na een maand.”

Vast in het systeem
In de anderhalf uur dat Moorman te gast is, komen ontzettend veel zaken aan bod, die volgens de bevlogen PvdA’er anders kunnen. Zoals: waarom verdienen mensen aan de top 42 keer zoveel? Dat je meer verdient als je meer kennis of verantwoordelijkheden hebt, is prima. Maar waarom zo veel meer? Ben je dan ook 42 keer meer waard dan iemand anders? Waarom verdient een vwo-docent meer dan een mbo-docent? Waarom hebben we op het vmbo geen vakken als filosofie en maatschappijleer? Waarom delen we op de basisschool kinderen in niveaus in, zoals ‘zonnen, manen en sterren’, zodat ze al jong leren en voelen dat ze dus ‘hoger’ of ‘lager’ zitten dan anderen? “Ouders en docenten zitten helaas ook gevangen in dit systeem”, benadrukt Moorman. “Natuurlijk maakt het verschil of je als ouder en leraar je best doet en zorgt voor aanmoediging, hulp, uitleg en relativering”, aldus Moorman. “Maar dat is niet voor ieder kind een basisgarantie, omdat hun ouders simpelweg niet in staat zijn, of omdat ze een leraar hebben die zich niet bewust is van de mechanismen en/of bovendien ook noodgedwongen meedraait in het systeem. Die omslag moet er écht komen. Er moet een andere manier van lesgeven komen, met meer focus op talentwaardering en zelfvertrouwen, in plaats van alle kinderen door een cognitieve, competitieve mal te persen.”

Gouden tip
Aan het einde van de Educatie Collegetour mag de gast altijd een gouden tip geven. Wat is die van Moorman? “Houd hoop. Cynisme is al snel dé vijand als het gaat over verandering. Maar cynisme is mislukte hoop. Dus leg je nooit ergens bij neer, alleen omdat het lijkt alsof iets niet anders kan. Ik geloof heel sterk dat verandering mogelijk is. Vooral omdat we uiteindelijk allemaal gelukkig willen zijn en slecht tegen onrechtvaardigheid kunnen. Dus blijf hoop houden en kijk wat je wél kunt bijdragen aan de verandering die je wenst.”

Wil je meer weten over de visie van Marjolein Moorman op onderwijs, kansengelijkheid, armoede en lokale en landelijke politiek? Lees dan haar boek ‘Rood in Wassenaar’ en/of kijk de documentaireserie Klassen terug op NPO Start.

De Educatie Collegetour is georganiseerd door de studieverenigingen SV Meesterlijk, Lingua Franca, Pontifex, SV Fabulinus en alummnivereniging Kairos, in samenwerking met de HAN Academie Educatie. Kijk op www.han.nl/collegetour voor meer informatie.