Het wordt hoog tijd om ‘verward’ te vervangen door ‘onbegrepen’

Het etiket verward dat te pas en te onpas wordt gebruikt, moet met pensioen. Tijd om het nieuwe etiket onbegrepen in gebruik te nemen, vindt columnist Martijn.

Het ging afgelopen zomer niet goed met Yahweh. Of nou ja, zelf dacht hij daar heel anders over. Yahweh was verlicht en vulde de straten van de stad met zijn liefde. In grote gebaren verbond hij energiestromen met elkaar en vertelde hij eenieder, of diegene het nu horen wilde of niet, over de enige en juiste weg naar het nirvana. Hij zag en voelde niet dat de meeste mensen met een grote boog om hem heen liepen of dat hij bij sommigen zelfs agressie opriep.

Diezelfde zomer bezocht ik met een aantal collega’s een symposium. Daar hield Hans Kroon, het programmahoofd zorg en participatie van het Trimbos instituut, een betoog om de term ‘verwarde personen’ te vervangen door ‘onbegrepen personen’.

Het lijkt een klein verschil of zoveelste “Je mag ook niks meer zeggen”, maar zoals met meerdere van deze veranderingen in benamingen zit er een sterke gedachte achter. Waar verward ‘in de war/in wanorde’ oftewel ‘in chaos zijn’ betekent, staat onbegrepen voor ‘niet door de ander begrepen’. Chaos is iets dat wij niet willen in onze schone-stoepjessamenleving. Chaos moet opgeruimd worden. In chaos zijn, oftewel verward gedrag vertonen, legt qua benaming de verantwoordelijkheid bij de persoon die dit doet. Hij/zij doet iets wat voor de rest ongewenst is en dit moet verholpen worden. Punt. Onbegrepen gedrag nodigt daarentegen uit om begrepen te worden. Iets dat enkel kan ontstaan door een wisselwerking tussen meerdere personen. Begrip kweek je niet alleen.

Het doet mij denken aan hoe psychiater en een van de vernieuwers binnen de GGZ, Jules Tielens, in de podcast Hart voor zorg, zijn visie omschrijft: “Een belangrijke fout is dat wij mensen beter willen maken, of tenminste wat wij denken dat beter is, maar dat is helemaal niet relevant. (…) Als iemand denkt dat hij Jezus is: ‘I don’t care’. Ik ga daar geen ruzie over maken. Maar deze Jezus (…) moet wel eten, zijn huur betalen en het liefst niet op straat wonen. Dus via deze praktische hulp kom je uit bij: ‘Joh, maar waarom heb jij geen baan, geen vrouw, geen kinderen?’ De meeste mensen willen dat nu eenmaal. (…) Zo kom je bij: ‘Waarom lukt dat jou dan niet?’ In onze huidige vormgeving van de psychiatrie mogen en kunnen we dat niet meer en behandelen we alleen maar het maatschappelijke probleem, maar die mensen merken en voelen dat ook, dus die insteek werkt niet.”

Binnen mijn eigen team heeft ‘onbegrepen’ inmiddels ‘verward’ vervangen en onze stagiair gaf op de HAN een presentatie over het verschil tussen de twee. Het is een paradigmashift die zich hopelijk als een olievlek over het werkveld verspreidt.

En Yahweh? Die probeerde ik afgelopen zomer regelmatig in de stad te bezoeken. Dat begon met zoeken en eindigde met het halen van een coffee to go. Koffie, hoe hard thee ook haar best doet, het smeermiddel van onze samenleving. Met veel moeite en focus vielen er grotere lijnen in zijn verhaal te ontdekken. Lijnen die we konden bespreken om hem langzaamaan uit het isolement in zijn hoofd te halen. Toch werd Yahweh uiteindelijk gedwongen opgenomen, hetgeen totaal verkeerd uitpakt, maar dat is een verhaal voor volgend jaar.

Martijn van Koolwijk is afgestudeerd aan de HAN. Hij werkt enige jaren in de geestelijke gezondheidszorg. Hij schrijft om de week een column voor SAM.