Martijn van Koolwijk: We zzp’en de zorg kapot

We zzp’en de zorg kapot. Begrijp me niet verkeerd, ik val de zzp’er niet aan. Of nou ja, niet iedere zzp’er. Zelf heb ik het ook gedaan. Tijdens het afronden van mijn studie kluste ik bij als zzp’er. Niet omdat ik voor mezelf wilde beginnen. Nee, ik liet mij inhuren bij een zorginstelling om het werk te kunnen blijven doen dat ik eerder met een invalcontract deed. Het moet een jaar of acht geleden zijn en anders dan nu waren er meer dan genoeg werkkrachten. Zorginstellingen hadden de luxe om werknemers niet langdurig aan hun instelling te hoeven koppelen en bouwden door allerhande constructies met tijdelijke en nul-uren-contracten een flexibele schil op. Werknemers die konden worden ingezet wanneer ze nodig waren, maar die niks kosten wanneer er geen werk voor ze was.

Alhoewel, niks kosten: zzp’ers zijn per uur een stuk duurder, maar ze bouwen rechten op en dat kan fijn zijn. Voor als heel je flexibele schil ziek thuis zit bijvoorbeeld. Dan heb je al snel een flinke kostenpost van Human Resources waar je geen klap mee kunt.

Voor organisaties waren zzp’ers de uitkomst. Je kon de deur niet uit of je struikelde over een of ander bureautje dat bemiddelde tussen de zorg en de zelfstandige. In eerste instantie fijn voor mensen zoals ik, die wel wilden werken, maar nergens een vast contract kregen. We wilden aan de slag, maar niet al de rompslomp van het zzp-schap. Dat ik vervolgens maar één opdrachtgever had, de instelling waar ik eerder een flexcontract bij had, was geen probleem. Totdat de bezuinigingen kwamen en de zzp’ers niet meer werden gebeld.

Maar dit was van korte duur. Door de schuivende geldstromen en tekorten in personeel stond de telefoon in zzp-zorgland al weer snel roodgloeiend. Overal worden zzp’ers ingezet om gaten in het rooster te vullen. Terwijl het vaste personeel zich vaak op kantoor terugtrekt voor administratie, iets dat invalkrachten – zoals de zelfstandigen – uit privacy-overwegingen niet mogen doen, harken zij bakken met geld binnen door het cliëntcontact te onderhouden. Niks mis met geld verdienen met belangrijke zaken, maar inmiddels begint de zorg meer en meer te lijden onder de constructie met zzp’ers.

In ziekenhuizen en menig andere instelling werkt personeel contractueel steeds vaker minder uren. Zestien of vierentwintig uur, om zo de andere dagen als zzp’er bij te klussen. De eerste uren in de week werken ze voor een stukje sociale zekerheid (zzp’ers bouwen geen pensioen op en hebben vaker niet dan wel een arbeidsongeval- en/of ziektewetverzekering), de overige uren voor het grotere geld. Met regelmaat worden mensen dan ook ingehuurd om gaten te dichten op een andere locatie van een zorgverlener waar ze doorgaans ook al in dienst zijn. Zodoende worden ze goed betaald om een probleem op te lossen dat in eerste instantie door henzelf (of een andere collega op die andere locatie die twee dagen in de week zzp’er is) wordt veroorzaakt.

Als vaste kracht krijg je dus meer regeldruk door de zzp’ers die privacy-technisch niks mogen. Roosters komen niet rond, omdat je als rechteloze zzp’er meer verdient en minder saaie regelshit hebt. En dan is er nog de cliënt of andere zorgvrager, die aan het kortste eind trekt. Die ziet nog vaker wisselende gezichten waaraan men keer op keer hetzelfde verhaal moet uitleggen, waardoor trajecten langer duren, mensen kunnen ontregelen en de maatschappelijke kosten stijgen. Het is in ieders belang deze waanzin te stoppen.

Voormalig HAN-student Martijn van Koolwijk werkt in de geestelijke gezondheidszorg. Hij schrijft om de week een column voor SAM. Lees hier zijn vorige bijdrage.