Bezuinigingen hoger onderwijs: funest voor scholen, studenten en heel Nederland

Het nieuwe kabinet gaat ondoordacht om met de motor van de samenleving: kennis en innovatie. Door jaarlijks één miljard te bezuinigen op het hoger onderwijs. Zeer schadelijk voor de sector, de studenten én onze kenniseconomie, betoogt MR-voorzitter Dirk Weijers in een ingezonden bijdrage.

Zonder onderwijs geen welvaart
“‘Onderzoek, onderwijs en wetenschap spelen een belangrijke rol in een goed functionerende, democratische en innovatieve samenleving, waaronder in vitale regio’s. Kennis en innovatie zijn de motor van onze samenleving, dragen bij aan onze brede welvaart en concurrentiepositie en helpen om de juiste vragen te blijven stellen.’ Bron: de onderwijsparagraaf van het regeerprogramma van het kabinet-Schoof.
Ja, klopt, zo is het zeker.

Eén miljard minder, maar liefst
Maar wat lezen we meteen daarna: ‘Tegelijkertijd moet er bezuinigd worden.’ En niet zo’n klein beetje: het hoger onderwijs en de wetenschap krijgen vanaf 2025 structureel een miljard minder. Een onlogische én onjuiste keuze.

Unanieme kritiek planbureaus
Het Centraal Plan Bureau, het Planbureau voor de Leefomgeving en het Sociaal en Cultureel Planbureau constateren dat ook. In een gezamenlijke reactie op de Prinsjesdagplannen wijzen zij erop dat het onderwijs mede voor een brede welvaart later zorgt. Bezuinigen op het (hoger) onderwijs zorgen ervoor, waarschuwen ze, dat je op termijn onze kenniseconomie schaadt en onze welvaart aantast. Een niet mis te verstane oproep aan het kabinet.

Langstudeerdersboete remt de studielust …
De bezuinigingen zullen ook slecht uitpakken voor de studenten en het studentenwelzijn. Tijdens zijn toespraak bij de opening van het nieuwe HAN-studiejaar sprak Vereniging Hogescholen-voorzitter Maurice Limmen al zijn zorg uit over de langstudeerboete (of, voor de liefhebbers van verhullend beleidsjargon: de langstudeermaatregel). Die moet de overheid 282 miljoen euro gaan opleveren. Alleen al de aankondiging van de boete, zo Limmen, zal maken dat minder mensen zullen gaan studeren. En uiteraard zal ook dát Nederland als kenniseconomie geen goed doen – om daar toch nog een keer op terug te komen.

… en is slecht voor studentenwelzijn
Elk jaar opnieuw zijn studenten meer geld kwijt aan hun studie. Woonruimte is steeds schaarser, zeker betaalbare woonruimte. Nu al moeten veel studenten naast hun studie werken om deze te kunnen bekostigen. Hangt de studenten bij studievertraging dan ook nog een fikse boete boven het hoofd, dan hoef je geen genie te zijn om te snappen dat het studentenwelzijn nóg meer in de knel komt.

Verkeerde signaal
Bovendien: de studententijd moest toch ook een periode zijn om je te ontwikkelen. Daar hoort bij dat je best eens een uitglijder mag maken. Heel normaal. Maar zo’n boete voor langstudeerders geeft exact het tegenovergestelde signaal.

Demotiverend en een rem op succes en geluk
Het kabinet betoogt dat hoger niet altijd beter is. Dat is op zichzelf waar. Maar waar is ook dat weinig mensen gemotiveerd zullen raken, laat staan succesvol én gelukkig zullen worden van een opleiding en baan onder hun niveau.

“Overheid, bezuinig niet in een sector waarvan zo’n beetje iedere expert zegt dat je er juist in moet investeren”

Politieke pavlovreactie
Het kabinet heeft, in dezelfde plannen, ook de ambitie om het funderend onderwijs te versterken, dat wil zeggen: het basisonderwijs (bo) en het voortgezet onderwijs (vo). Maar ook dan zou je juist niet moeten willen bezuinigen op het hoger onderwijs. De kwaliteit van bo en vo valt of staat immers bovenal met de inbreng van onderwijskundigen, pedagogen, paboleraren, enzovoort. Die veelal een hogere opleiding hebben genoten. Zo span je dus het paard achter de wagen, ten koste van kinderen.

Kortetermijndenken, ook hier. Terecht bekritiseerde terugtredend Erasmus Universiteit-bestuursvoorzitter Ed Brinksma onlangs dat de huidige politieke pavlovreactie op krimp verkeerd is en voortkomt uit zich ’terugtrekken achter de dijken en een focus op kortetermijnbelangen’.

HAN blijft niet buiten schot
Op de korte termijn brengen de bezuinigingen vast geld in het laatje van de overheid. Maar op de lange termijn richt dit schade aan en volgt de afrekening.

Ja, misschien wordt het hbo hierbij wat minder hard geraakt dan de universiteiten. Toch zullen ook het hbo en dus wij van de HAN de nadelen van de kabinetsplannen gaan ondervinden. Denk aan het niet vanzelfsprekend verlengen van tijdelijke contracten. En dat in het onderwijs, waar de krapte op de arbeidsmarkt nu al zo voelbaar is. Het risico is bovendien reëel dat ambitieuze talenten naar sectoren gaan omkijken waar vaste aanstellingen de norm zijn.

Overheid: investeer juist!
Met de demografische krimp krijgt het hbo het al zwaar genoeg te stellen de komende jaren, ook in financieel opzicht. De bezuinigingen op het hoger onderwijs richten zo onnodig extra veel schade aan. Zowel op de korte als de lange termijn. En dat in een sector waarvan zo’n beetje iedere expert van Nederland zegt dat je er juist in tijden van krapte in zou moeten investeren.

Funest, kortzichtig én onbegrijpelijk.”

Dirk Weijers, MR-voorzitter van de HAN

Lees ook op SAM waarom volgens voormalig MR-voorzitter Espoir Gatumba studenten in de medezeggenschap onmisbaar zijn.