Martijn van Koolwijk: Een verbod niet handhaven maakt meer kapot dan iets niet verbieden

‘We laten toch niet weer een traditie afpakken door een clubje drammers,’ dramt ene Jaap op de website van De Gelderlander.
‘Eerlijk gezegd vind ik dat Arnhem zich beter met WERKELIJK BESTAANDE problemen kan bezig houden. Bouw eens meer betaalbare huurwoningen, en er zijn genoeg drugsproblemen in Arnhem,’ vervolgt ene Philip.
André: ‘En wie gaat dit handhaven? De politie heeft geen tijd en justitie weigert afschrikwekkende straffen uit te delen.’
Ja, het nieuws over een vuurwerkverbod in Arnhem roept vele reacties op. En allemaal zo voorspelbaar als de afbaktijd van een diepvriespizza.

Ondanks dat ik als kleine Martijn ook menig brievenbus en afvalcontainer van het nodige knalvuurwerk heb voorzien, ben ik die baldadigheid – zoals de meeste mensen – met de jaren verloren. Tegenwoordig schaar ik mij dan ook achter de anti-vuurwerkclub. Als halverwege september de groepen petjes alweer op straathoeken staan om te kijken wie het zwaarste illegale spul heeft, beginnen mijn nekharen overeind te staan om meestal eind januari pas weer te gaan liggen, wanneer ze door hun jaarlijkse lading illegale bommen heen zijn. Wat dat betreft zijn mijn nekharen solidair aan de vele dieren die maanden achtereen hartverzakkingen krijgen door de knallen in de stad.

Ik ben tegen vuurwerk en toch ben ik tegen een vuurwerkverbod.

De voornaamste reden? Die sluit perfect aan bij die van André. Wie gaat dat handhaven? Zoals andere reaguurders op de site van De Gelderlander al opmerkten, werd er ook de afgelopen twee jaar niet gehandhaafd, toen er op veel plaatsen wegens corona een vuurwerkverbod gold. En een verbod niet handhaven maakt meer kapot dan iets niet verbieden.

Volgens Simon Blackburn, filosoof en schrijver van het boekje Ethiek, hebben ook verboden die niet gehandhaafd of nageleefd kunnen worden, altijd een effect. Een verbod kan volgens Blackburn tot schaamte en verlegenheid zorgen bij degene die zich er niet aan kan houden, maar ik denk dat dit alleen voor verboden uit geloofsovertuiging of andere dogma’s telt en dat níet handhaven een gevoel van anti-overheid vergroot, zowel bij de vuurwerkafsteker als degene die hier overlast van ervaart.

Uit Zweeds onderzoek blijkt namelijk dat burgers het vertrouwen in de overheid verliezen op het moment dat zij merken dat een verbod niet gehandhaafd wordt. Ook als zij zelf niet tot de groep behoren waar het verbod voor geldt, zijn ze minder bereid naar de overheid te luisteren en belasting te betalen. Tekenend voor het verlies in vertrouwen is de eerdere opmerking van Philip, over ‘echte problemen’ zoals de drugsproblematiek in zijn stad. Een probleem waarop we al jaren aan handhaving verliezen. Zo erg dat steeds vaker het geluid klinkt het verbod op drugs maar op te heffen.

De grootste overlast van vuurwerk vindt niet plaats in die paar dagen waarin het in Nederland legaal verkocht wordt (29, 30 & 31 december) of afgestoken mag worden (op 31 december vanaf 18.00 uur tot 1 januari 02.00 uur), maar in de maanden hiervoor en de weken erna. Zoals met drugs vinden de problemen plaats in een zone die we nu al niet goed kunnen handhaven en corona heeft ons getoond dat handhaven met meer verboden niet ineens beter zal verlopen.

‘De meeste mensen deugen, maar handhaven helpt deugen’, schreef De Groene Amsterdammer-columnist Mirjam de Rijk onlangs in een stuk over de autogordel. Ik wil daaraan toevoegen: …maar alleen verbieden niet.

Voormalig HAN-student Martijn van Koolwijk werkt in de ggz. Hij schrijft om de week een column voor SAM. Lees zijn vorige bijdrage hier.