Rijksbouwmeester bij Collegetour Built: “Kom bij de overheid werken”

Geïnspireerd door het bekende tv-programma van Twan Huys houdt de opleiding Bouwkunde haar eerste eigen Collegetour. Te gast is architect Francesco Veenstra, die als Rijksbouwmeester advies geeft aan de overheid over ruimtelijke kwaliteit. 

Er heerst een uitgelaten sfeer in het auditorium van de HAN in Arnhem. Vooraan in de zaal ligt een Perzisch tapijt, met daarop twee kuipstoelen. Ruim honderd studenten en docenten applaudisseren als gespreksleider Hanneke Spoorenberg (docent Bouwkunde) en Rijksbouwmeester Francesco Veenstra plaatsnemen. De collegetour is een fenomeen dat regelmatig binnen de muren van de HAN is gehouden, met name bij de voormalige Faculteit Educatie. Maar dit is voor zover wij weten de eerste keer dat deze opzet bij een van de technische opleidingen plaatsvindt.

Piloot
Aan de hand van korte filmpjes en vragen uit de zaal komen de belangrijkste thema’s rondom ruimtelijke ordening aan bod. Het gesprek begint met de vraag die op tv ook altijd als eerste wordt gesteld: hoe was je als student? Veenstra vertelt dat hij als kind nooit architect wilde worden. “Ik wilde piloot worden, maar daar ben ik niet in geslaagd. Architect was een tweede keus.” Hij ging naar de Academie voor Bouwkunst in Rotterdam en dat bleek een schot in de roos. “Samen met anderen plannen maken, sprak me het meeste aan.” 

Overstijgen van belangen
Sinds 2021 is Veenstra Rijksbouwmeester. Hij heeft een adviserende rol aan de regering over onder meer nieuwbouw en herbestemming in Nederland. Dat beschouwt hij als bijzonder eervol. Hij probeert in zijn functie vooral ver vooruit te kijken. “Het is belangrijk om de belangen van bijvoorbeeld bedrijven te overstijgen. Het gaat om het doorgeven van dit land aan toekomstige generaties.” Zijn functie heeft hem doen inzien dat je goed over een onderwerp als duurzaamheid kunt praten als je daar drie jaar lang in bent gedoken, ook als je er voorheen niets van afwist. “Als student had ik nooit verwacht dat ik als architect zo zou praten.”

Waterveiligheid
Dan komt de waterveiligheid ter sprake. Veenstra bekent dat hij de ernst pas laat inzag. “Als architect ben je opdrachtnemer en richt je je op een opdracht. Pas toen ik in de publieke sector terechtkwam, zag ik hoe nijpend de situatie is.” Een les voor de studenten: focus niet te veel op een opdracht, maar zoom uit. Dat geldt ook voor studenten die de bouwende kant opgaan. “Kijk breder dan die ene taak. Als aannemer kun je je afvragen of je iets wilt realiseren. Daar kun je advies op geven.”

Aandacht voor geografie
Student Koen deed mee aan een studieproject omtrent het voormalige fabrieksterrein van melkfabriek Coberco in Arnhem. Aan de hand van die ervaring vraagt hij zich af hoe we rekening kunnen houden met de zeespiegelstijging. Veenstra: “Er moet meer aandacht komen voor de geografie van het land. Er zijn in bepaalde gebieden buffers nodig om water op te vangen. In het verleden wisten we beter hoe we met de omgeving om moesten gaan, zoals met de bouw van terpen.”

Het grotere plaatje
Er volgen vragen over de regio Arnhem-Nijmegen. Veenstra: “Als we ruimte geven aan water en natuur, wordt dit gebied aantrekkelijk om je te vestigen. In 2050 is dit een interessantere plek om te wonen dan de Randstad.” Maar de Rijksbouwmeester benadrukt dat je naar een groter gebied moet kijken dan alleen Nijmegen-Arnhem. “Als je droge voeten wilt houden, moet je op meer plekken iets doen. Als je één oplossing bedenkt, heeft dat altijd invloed op andere gebieden.”

Continu blijven bouwen
Een ander urgent thema is de woningbouw. Een ingewikkelde opgave, volgens Veenstra. “We moeten ons realiseren dat er altijd nieuwe woningen nodig zijn.” In het verleden is er weleens minder gebouwd, maar dat is problematisch. “Er moet continu gebouwd worden en bestaande woningen moeten heringericht worden.”

Twee keer zo veel soorten materiaal
Een van de studenten vraagt zich af of we kunnen inhalen wat niet is gebouwd. Veenstra denkt van niet. “Bouwen is moeilijk. Je hebt te maken met allerlei regelgeving. Ook worden er twee keer zoveel soorten materiaal in een woning gebruikt dan in de jaren ’70. Zo hard bouwen als toen kan niet meer.” Het tempo kan nog wel omhoog. Vooral door een fabrieksmatige aanpak. “Industrialisatie is noodzakelijk. Geen kleine plukjes van woningen meer.”

Stroomuitval
De studenten Bouwkunde willen weten op welke manier duurzame woningbouw mogelijk is. Veenstra gelooft in ‘biobased’ bouwen, met ecologisch en natuurlijk bouwmateriaal. Hij heeft daar enkele prijsvragen voor uitstaan. Daarnaast moeten we kijken naar onze omgang met energie. “Is het nodig dat er ieder moment stroom uit de muur komt? Misschien is het niet erg als de stroom een half uurtje uitvalt. Het huidige systeem is onhoudbaar.”

Bijdragen aan de samenleving
Aan het einde van de Collegetour vraagt Spoorenburg welk advies Veenstra meegeeft aan de studenten. “Kom bij de overheid werken. Er is veel expertise nodig. Met studenten als jullie komen we tot oplossingen die ook goed uit te voeren zijn. Doe werkervaring op bij een architectenbureau of aannemer, maar denk daarna aan de overheid. Het is een mooie mogelijkheid om bij te dragen aan de samenleving.”

Tekst: Willem Claassen