Op een rijtje: wat moet je weten over mentale klachten – oorzaken, gevolgen en de eerste stap

Stress, eenzaamheid, slaapproblemen, piekeren: zorgwekkend veel jongeren kampen met deze mentale klachten. SAM dook de afgelopen weken in het probleem en zocht uit wat de oorzaken, gevolgen én oplossingen zijn. We vatten hier samen wat we ontdekten én wat je eraan kunt doen.

Eerst een ruwe situatieschets
Meer dan de helft van de jongeren ervaart mentale klachten (bron: Trimbosinstituut). 44 procent van studenten uit het hoger onderwijs heeft zelfs ernstige psychische klachten. In 2009 was dit maar 22 procent. Kort door de bocht spelen twee factoren grote rollen in de toename:

1. Het onderwijssysteem is de afgelopen 13 jaar enorm veranderd. Door onder meer verhoging van het rendement, selectie aan de poort, bindend negatief studieadvies en focus op excellentie werd de druk flink opgevoerd. Daar kwam de afschaffing van de basisbeurs in 2015 bovenop. (heringevoerd in 2023). Hallo, pechgeneratie.
   
   
2. Generatie Z is beschermd en digitaal opgevoed. Ze worden bestempeld als woke snowflakes, wat niet helemaal eerlijk is: hun opvoeders hebben hier een flink aandeel in. Bovendien staat de wereld behoorlijk in brand: klimaatverandering, oorlogen, de gevaren van sociale media: niet bepaald een lekker perspectief op mee op te groeien.
   
   

Als gevolg voelen veel jongeren zich wegzakken in een moeras van prestatiedruk, stress, hoge verwachtingen, weinig perspectieven en weinig zekerheden. Terwijl ze tegenstrijdig genoeg ook geloven dat het leven vooral ‘leuk’, ‘fijn’ en ‘maakbaar’ moet zijn. Want dat is ze -goedbedoeld of niet- met de paplepel ingegoten.

Daar staat tegenover dat veel jongeren noodgedwongen strijdlustig en activistisch zijn. Voor een volledige situatieschets: Mind Matters: waarom hebben veel jongeren mentale klachten?.

“Veel studenten ervaren innerlijke onrust. Ze raken gauw verveeld en hebben een grote behoefte aan nieuwe prikkels”

Studentenpsycholoog
Om maar gelijk met cijfers te smijten: jaarlijks melden zich circa 800 studenten bij de 8 HAN-studentenpsychologen. De klachten? Zoals hierboven beschreven: stress, angst, piekeren, eenzaamheid, somberheid, en ga zo maar door.
In veel gevallen kan de studentenpsycholoog zelf de helpende hand toesteken via kortdurende maatwerkinterventies. Zo niet, dan verwijzen ze door naar de juiste instantie of specialistische zorg.

Met studentenpsycholoog Mirian Nieuwland spraken we over jezelf suf staren op schermpjes, verslaving aan je smartphone en talloze social media, FOMO (Fear of Missing Out), uitstelgedrag, innerlijke onrust, onder- en overprikkeling, jezelf terugtrekken, eenzaamheid en hoe belangrijk het is om elkaar op te zoeken, écht, en in gesprek te gaan. Juíst als het minder goed met je gaat.

Lees het hele interview: HAN-studentpsycholoog Nieuwland over online-issues bij studenten.

Gewapend met microfoon de campus op
Hoe zit het met onze HAN-studenten? Zien zij duidelijk om zich heen dat hun studiegenoten worstelen met psychische klachten? En hoe zit het met hen zelf? We vroegen het enkele studenten op de Arnhemse campus: SAM op de Campus: zie jij mentale problemen om je heen? – SAM by HAN.

Op de Nijmeegse campus bezochten we de Mental Health Week en doken we in de relatie tussen voeding en mentaal welzijn. Een stronk broccoli is echt beter voor je dan een reep chocolade. Toch? Ontdek het zelf: SAM op de Campus: Voel jij de invloed van wat je eet op je lijf en brein? – SAM by HAN

Dat studenten zelf ook meehelpen aan het doorbreken van negatieve spiralen en het boosten van welzijn, blijkt wel uit de podcast Let’s Talk About Mental Health die twee HAN-studenten enkele jaren geleden maakten en meteen populair was. Ze kijken er nog een keer op terug: Let’s talk about mental health – terugblik op podcastreeks.

Heimwee als extra trigger
Somberheid en angst kennen helaas geen grenzen. Ook internationale studenten worstelen geregeld met psychische klachten. Heimwee kan een trigger zijn, maar ook onverwachte gebeurtenissen en teleurstelling.
SAM sprak met Gabriela, die geen spijt heeft dat ze in Nederland studeert, maar merkt dat je ook hier met jezelf te maken krijgt, want tja, je neemt jezelf overal mee naartoe. En dat terwijl je geliefden mist, gezondheidsklachten hebt, het eten anders smaakt, alles duurder is en het weer verschrikkelijk is: Internationale studenten kampen met extra druk.

Hulp op veel manieren
Een wondermiddel tegen psychische klachten bestaat niet, helaas. Wél is de eerste stap vaak om er over te praten. Met een vriend, een familielid, de studentenpsycholoog, de huisarts of een andere hulplijn of initiatief.

Check dit lijstje voor de eerste stap:
Studentenpsychologen
Let’s talk about mental health | Podcast on Spotify
MIND Us
Gesprekstips | Hey, het is oké (heyhetisoke.nl)