Martijn van Koolwijk: Word geen lege huls van jezelf

Columnist Martijn van Koolwijk waarschuwt zijn medemens om geen lege huls van zichzelf te worden. Hieronder legt hij uit wat hij bedoelt.

De afgelopen tijd blijft er iets door mijn hoofd spoken. Iets dat voortkomt uit het, kort op elkaar, lezen dan wel kijken van Hari Kunzru’s boek Red Pill, Darryl Cunninghams stripboek Supercrash en David Priors film The Empty Man. Drie totaal verschillende media-uitingen en -vormen die op het eerste gezicht weinig met elkaar van doen hebben. De roman gaat over een schrijver die meedoet aan een writing in residence, het stripboek is een historische schets over de filosofie achter de economische crisis van 2008 en horrorthriller The Empty Man volgt een detective die onderzoek doet naar zijn vermiste buurmeisje.

Toch hebben de drie een overeenkomst en het is die overeenkomst die mij bijblijft. De schrijver in Red Pill verliest zijn identiteit steeds meer omdat het residence-programma hem zijn privacy ontneemt. Daardoor raakt hij steeds kwetsbaarder voor de extreemrechtse theorieën van een groepje succesvolle mannen, over de homeopatische verdunning van het varkenskleurige ras (ook bekend als de witte man). De detective in de film verandert door toedoen van een Scientology-achtige sekte in een ‘empty man’. Door het uitbuiten en manipuleren van zijn verdriet wordt hij een emotioneel lege huls die door de sekte ingezet en gevuld kan worden. Ayn Rand wordt in Supercrash aangehaald als de filosofe die met haar theorieën bankiers en andere grootkapitaalhouders stimuleert om egoïstisch te handelen en de samenleving te ondermijnen voor eigen gewin. Dit gebeurt door te blijven benoemen en benadrukken hoe onbelangrijk en onrendabel anderen zijn.

In alle drie de vertellingen worden mensen van delen van hun identiteit beroofd. Maatschappelijke en persoonlijke rollen verdwijnen of worden met opzet afgepakt om iemand kwetsbaar te maken voor haat, angst en — op zijn zachtst gezegd — behoorlijk onethisch handelen.

Parallellen met ons dagelijks leven zijn makkelijk te trekken. Hoe haatzaaiers roepen dat de rol van werknemer afgepakt wordt door ‘de ander’. Hoe de coronapandemie mensen kwetsbaar maakt voor de fascisten van Forum, die hun joden- en moslimhaat verhullen onder een deken van ‘Wij komen op voor jullie! De mensen die niet meer hun rol van horecaondernemer, partyganger, coach, etc. kunnen uitvoeren.’ 
Hoe het niet kunnen voldoen aan maatschappelijke verwachtingen bij rolpatronen mensen kwetsbaar maakt en ervoor zorgt dat ze zich boven of buiten diezelfde maatschappij zouden willen stellen. De identitaire uitholling op sociale media waar de enige rol het showen van je aandoening of succes is, doet andere rollen in het dagelijks leven tekort en zorgt voor minder connectie met en compassie voor anderen, buiten je bubbel. We zien het ook in het klein. Hoe het overlijden van iemand je kwetsbaar maakt voor religie, of wanneer het even wat minder gaat en je als mens kwetsbaarder bent voor negatieve berichten. Slecht nieuws komt harder binnen. Je bent pas weer weerbaar wanneer je het wegvallen van je rol als vader, moeder, broer, zus, kind verwerkt hebt.

Langdurige focus op wat je niet meer hebt of bent kan dan ook, net als een te stevige focus op slechts één rol, de rest van je leven uithollen. Om als mens minder leeg te zijn, of tijdens periodes van gevoelens van leegte minder kwetsbaar te zijn voor uitbuiters, is het dan ook van belang oog te hebben voor alle rollen die je hebt. Durf in die rollen je kwetsbaarheid te tonen. Het maakt je wendbaarder en versterkt de banden die je nog wel hebt.

Voormalig en afgestudeerd HAN-student Martijn van Koolwijk werkt enige jaren in de geestelijke gezondheidszorg. Hij schrijft om de week een column voor SAM. Lees zijn vorige bijdrage hier.