HAN-studentpsycholoog Nieuwland: socials strijden met scholen om aandacht van studenten

Studenten steken imposant veel uren in smartphones en socials. Wat doet dat met hen, en hun studie? En, bij alle online interactie en profileervlijt: hoe gaat het ondertussen écht met hen? SAM vraagt het aan Mirian Nieuwland, een van de acht studentpsychologen van de HAN.

Acht studentpsychologen, dat suggereert dat Mirian en haar collega’s in een grote behoefte voorzien. Mirian Nieuwland, in augustus 2015 bij het team Studentpsychologen gekomen: “Dat is zo. Jaarlijks melden zich bij ons – corona of geen corona – vrij constant circa 800 studenten. In veel gevallen kunnen wij zelf de helpende hand toesteken via kortdurende maatwerkinterventies. Zo niet, dan verwijzen we door naar de juiste instantie of specialistische zorg.”

Géén exclusief jongeren-issue …
In haar contacten met studenten is het complexe spanningsveld tussen online en offline een geregeld terugkerend thema. Nieuwland voegt er wel direct een disclaimer aan toe: “Denk nou niet dat dit exclusief bij de jongere generaties speelt. Er zijn ook massa’s volwassenen die zich verliezen in de digitale wereld. Je hoeft alleen maar door een willekeurige treincoupé te lopen. Dan zie je dat zo’n beetje alle reizigers zich sufstaren op die schermpjes.”

… Maar wel een studieprobleem
Maar dan nóg. Dat hun aandacht wordt opgezogen door WhatsApp, Insta en co pakt voor studenten wel extra ongunstig uit. Want het gaat ten koste van de aandacht die ze weten op te brengen voor hun studieboeken, colleges en tentamens. Nieuwland: “Niet zelden spreken wij hier studenten die zeven of acht uur per dag op hun telefoon zitten. Zeker die ‘binge-gebruikers’ lopen kans dat hun concentratievermogen eronder lijdt. Zelfs in de studentgroepen die wij begeleiden, merken we hoe moeilijk het voor studenten kan zijn om hun telefoon even weg te leggen. Die eindeloze stroom piepjes en meldingen vormt een stoorzender voor aanhoudende aandacht en diepere concentratie, en is daarmee geregeld een sta-in-de-weg voor studiesucces. Ook doordat alle online afleiding – vaak in combinatie met uitstelgedrag – tot serieuze studieachterstanden kan leiden. Met vaak meer studiestress tot gevolg.”

“Niets aantrekkelijker dan telkens even te kijken of te reageren. Big Tech en alle algoritmes spelen daar feilloos op in. Noem het een FOMO-fuik”

Verveeld of verslaafd?
Nieuwland: “Verder nemen we bij nogal wat studenten innerlijke onrust waar. Mede door toedoen van socials en smartphones. Ze raken gauw verveeld en hebben een grote behoefte om telkens nieuwe prikkels op te zoeken. Dat zie je in feite al zodra ze plaatsnemen in onze wachtruimte. Vanzelfsprekend en vliegensvlug volgt dan de greep naar het mobieltje. Gewoon zitten en geduldig wachten, dat krijgen zij niet meer voor elkaar.”

Zou je in die gevallen mogen spreken van een verslaving aan socials en smartphones? De studentpsycholoog wil daar niet per se in mee: “Dat zou kunnen. Soms. Maar het is lastig te beoordelen vanuit onze rol. Voor analyses en harde cijfers hierover moet je toch eerder bij, zeg, het Trimbosinstituut zijn. Wel horen we geregeld van studenten dat ze niet aan studeren toekomen doordat ze bijvoorbeeld urenlang series kijken op hun mobiel. Ook zonder het etiket ‘verslaving’ is dat uiteraard al zorgelijk genoeg.”

Niets willen missen
“Dat ze zo moeilijk zonder hun telefoon kunnen, heeft ook te maken met het welbekende FOMO (Fear Of Missing Out; red.). In hun verregaand digitale leefwereld is online nu eenmaal vaak the place to be. Ze zijn bovendien in de leeftijd dat ze niets willen missen, dat ze dolgraag erbij willen horen. Wat is dan aantrekkelijker dan telkens even een kijkje te nemen of direct te reageren? Big Tech en alle algoritmes spelen daar feilloos op in. Noem het een FOMO-fuik. Verdere uitleg overbodig, lijkt me: want ook veel volwassenen weten dit uit eerste hand, haha.”

Altijd mooi weer
Van FOMO is het een kleine stap naar het volgende digitale struikelblok voor studenten: wie er dolgraag bij wil horen, loopt al gauw risico de eigen online presentatie én het zelfbeeld te boetseren naar wat anderen doen en hoe zij zich online etaleren. Herkenbaar voor Nieuwland en collega’s? “Reken maar. De sociale druk is vaak immens, merken wij. Niet zelden neigen studenten ertoe om online mooi weer te spelen, om zich beter voor te doen dan ze zich voelen. Daardoor kunnen zij – en anderen, die daar op hun beurt weer onzeker door raken – op een gegeven moment met zichzelf in de clinch raken en een negatiever zelfbeeld krijgen.”

Gebakken lucht
Soms zie je dan dat studenten de socials gaan mijden, dat ze online uitchecken en afhaken. Vooral als ze vinden dat hun eigen leven hopeloos flets afsteekt tegen dat van anderen. Ze gaan gebukt onder al die jubelverhalen van leeftijdsgenoten over boeiende stages en studieprojecten, al die flitsende festival- en vakantievideo’s of ook die gefilterde mooie koppen en strakke lijven. Dat dit voor een groot deel gebakken lucht is, dringt helaas niet voldoende tot hen door.
In de ergste gevallen leidt dit ertoe dat ze zich volledig uit het sociale verkeer terugtrekken en eenzaam en onzeker op hun kamer zitten. Maar dat is gelukkig wel de uitzondering.”

“Snap dat jongeren nu eenmaal méér in een online wereld leven. Stap uit het eigen denkraam, verplaats je in hen”

Heilzame reality check
Nieuwland en haar collega-studentpsychologen grijpen juist deze gevoeligheid voor wat de groep vindt aan in hun pogingen de studenten te ondersteunen bij dit soort issues. “Zo boeken we mooie successen in onze groepsbehandelingen doordat studenten dan van elkaar horen dat het bij de anderen ook niet allemaal perfect gaat. Dat die net zoals zij af en toe worstelen met het leven, met hun studie. Die uitwisseling alleen al is erg bevorderlijk als reality check en heeft een heilzame uitwerking op hoe zij zichzelf en hun omgeving zien.”

Ontmoeting en inleving
Wat nog meer helpt om online-issues voor studenten hanteerbaar te houden? Nieuwland: “Blijf als studenten elkaar opzoeken, houd contact, ook als je je eens wat minder voelt. Dat is normaal, dat hebben we allemaal zo nu en dan. Ben er voor elkaar.”
Tot slot heeft ze ook nog een boodschap voor alle, laten we zeggen, 25-plussers: “Snap dat jongeren nu eenmaal méér in een online wereld leven. Een wereld waarin ze zich aanzienlijk beter thuis voelen dan wij. Kortom, stap uit het eigen denkraam, verplaats je in hen. Dan zie je onder onze studenten verrassend veel digitale zelfredzaamheid en gezonde, sympathieke jongvolwassenen.”

Wil je meer weten over wat de studentpsychologen van de HAN doen? Of wat ze voor jou als student – of misschien voor een medestudent – kunnen betekenen? Kijk dan op deze Insite-pagina.

Lees ook het eerste artikel uit deze SAM-special: Mind Matters: waarom hebben steeds meer jongeren ernstige mentale klachten?